2016 Yılında Bir Süpernova Patlaması Gözlenecek

Normalde süpernova patlamalarını önceden öngörmek mümkün değildir. Diğer tüm yıldızlardan gelen ışık gibi, süpernovaları görmemizi sağlayan ışık da ışık hızının sınırlı olmasından ötürü bize gecikmeli bir zamanla ulaşır. Yani orada bir süpernova patlaması gerçekleşse dahi bunu görebilmemiz ancak o patlamadan gelen ışığın bize ulaşmasıyla mümkün olur.

Bu durumda nasıl oluyor da 2016 yılında olabilecek bir patlamayı bilebiliyoruz? Yıldız ölümün eşiğinde mi? Aslında evet, fakat bu yeterli bir tespit değil. Tıpkı bir insanın durumunda olduğu gibi, yaşlı da olsa tam olarak ömrünün ne zaman sona ereceğini bilemiyoruz.

Aslında başka bir detay daha var. Tam süpernova patlamasının öncesinde yıldızın içerisinde gerçekleşen bazı nükleer tepkimeler nötrino açığa çıkarabiliyor. Bu nötrinolar yıldız patlamadan hemen önce yola çıkarak bize bir uyarı işareti veriyor. Fakat bu 2016 yılında olacak bir patlamayı öngörmemizi sağlayacak bir zaman aralığı için çok çok kısa bir süre. (Bknz. Nötrinolar)

Bu durumu öngörmemizi sağlayan şey kütle çekimsel merceklenme. Kütle çekimsel merceklenme büyük kütlelerin uzay zamanı bükerek, uzay dokusundan devasa bir mercek oluşturmasıdır. Böylelikle o cismin, ki bunlar genelde büyük gökada kümeleridir, arkasında kalan bölge merceklenmeye uğrar. Bu sebeple bu bölgenin arkasındaki bazı gökadalar aynı yerde birkaç kere görünebilir. (Aşağıdaki videoda kütle çekimsel merceklenmenin nasıl olduğuna dair bir animasyon görebilirsiniz.) (Ayrıca bkz. Kütle çekimsel merceklenme)

Hubble Uzay Teleskobu ile çalışan astronomlar, aynı fotoğrafta birkaç görüntüsü olan gökadadaki bir süpernova patlamasını ilk olarak 2014 yılında gözlemlediler. Fakat diğer görüntüde henüz bir patlama görünmüyordu. Çünkü ışık, kütle çekimsel merceğin etrafından dolanırken farklı uzunlukta yollar kat eder. Merceğin bir tarafından kırılarak gelen ışık daha erken bize ulaşırken, diğer tarafından gelen ışık uzay-zaman dokusunda daha uzun mesafe katetmesi gerektiği için bize daha geç ulaşır. Bu durumu hesaplayan astronomlar, diğer süpernova patlamasının 2016 yılında olacağını söylediler.

Aslında göreceğimiz bu patlama 2014 yılında gerçekleşen süpernova patlamasının tekrarı olacak. Tıpkı videolarda geri sararak yaptığımız gibi. Kozmik bir “replay” tuşu.

Ögetay Kayalı

Kaynak
http://spacetelescope.org/announcements/ann1526/