Çoğu gökyüzü fotoğraflarında, yıldızların dört köşesinden yaldır yaldır “ışınlar fışkırdığını” görürsünüz. Çoğu insan bu ışıltıyı (spike) yıldızın çok parlak olmasının doğal bir sonucu olarak düşünür.

Koskoca yıldız, tabii ki parlayacak değil mi? Değil işte! Durum bununla değil, fotoğrafı çektiğiniz teleskopla ilgilidir. Çünkü, eğer ışığı bu şekilde kıracak bir “etken” yoksa, yıldızların (ya da parlak ışık kaynaklarının) çevresinden ışınlar fışkırır gibi görünmez.

sirius457842
Gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius’un aynalı bir teleskopla alınmış görüntüsü. Yıldızın köşelerinden çıkan dört büyük ışıltıya dikkat edin.

 

Amatör veya profesyonel çoğu astronomun kullandığı aynalı teleskoplarda, ana aynanın hemen üstünde, yansıyan ışığı toplamaya yarayan daha küçük ikincil bir ayna veya kamera bulunur.

Bu toplayıcı aynayı/kamerayı oraya tutturabilmek için en üst ve alttaki fotoğraflardaki gibi ince çubuklar (genelde üç veya dört tane) kullanılır.

teleskop-aynasi548784
Dev bir aynalı teleskop. Net bir biçimde ikincil yansıtıcı aynayı taşıyan çubukları görebilirsiniz. Fotoğraflardaki yıldız ışıltılarının nedeni bu çubukların kırdığı ışıktır.

 

Bir mercekli teleskop ve aynalı teleskop ile çekilmiş olan yıldız fotoğrafı. Aynalı teleskobun, mercekli teleskoptan farklı olarak ışığı gözünüze veya kameranıza odaklayan ikincil aynasının nasıl tutturulduğuna dikkat edin.

 

Her ne kadar çubuklar yıldızlardan gelen ışığı pek engellemese de, parlak yıldız ışıklarını kırarak, bu şekilde kenarlarından ışınlar çıkıyormuş gibi görünmesine neden olurlar. Böylece yıldızlarımız, Türk filmlerindeki şarkıcının döne döne ışıldayan kolyesi gibi parıldar.

Yıldızdan çıkıyormuş gibi görülen ışınların sayısı, ikincil aynayı veya sensörü tutan çubukların sayısı neyse odur. 2, 3, 4, hatta 6 tane bile olabilirler. Ancak, bu sayı genellikle dörttür.

Mercekli teleskoplarda ise bu şekilde tutturulan ikincil bir ayna yoktur ve onlarla çekilen fotoğraflarda yıldızlar düzgün yuvarlaklar şeklinde görünürler.

mercekliteleskop
Mercekli teleskoplarda, merceği taşıyan herhangi bir ışığı kıran mekanizma bulunmaz bu nedenle ışık, bir engelle karşılaşmadan doğrudan gözlerinize gelir. Dolayısıyla yıldızlar ışıltılı cisimler değil, noktasal yuvarlak ışık kaynakları olarak görünürler.

 

Kimi fakir fukara, ya da ışıltı seven mercekli teleskoplara sahip amatör astronom arkadaşlarımız da, fotoğraflarında bu ışıltıyı yakalayabilmek için teleskoplarının önüne çarpı şeklinde ip falan gererek aynı etkiyi yakalamaya çalışır.

Gerçi ip germe hilesi ile ışıltılı yıldızlar çekmeye gayret eden, 50-100 bin liralık mercekli teleskopları olan über zengin amatörlerimiz de var ama, konuyu uzatmayalım biz…

Zafer Emecan

En üstteki kapak görselinde yer alan Orion Nebulası fotoğrafı, Mehmet Ergün tarafından aynalı bir teleskop kullanılarak La Palma’da çekilmiştir.