Siz de dikkat ettiniz mi, çocuklar soru sormak konusunda yetişkinlerden daha cesurlar. Biz bunu, merak duygularının baskın olmasına bağlıyor ve bilimsel açıdan bu gücü çok değerli buluyoruz.

Peki, çocukların sorularına yetişkinler tarafından kolayca yanıt alması ne kadar doğru? Bilemiyoruz, pedagoglar bu soruya daha doğru yanıt verebilirler. Ama, basit bir sorunun yanıtını için çocuğu araştırma basamaklarıyla yanıta yönlendirmek şüphesiz, hem daha öğretici hem de eğlenceli.

Her zaman gözleme, deneye açık bir laboratuarımızdan örneklerle ilerleyelim, gökyüzü!

1) Araştırma Sorusunu Belirlemek
Akademik kaynaklarda, araştırma basamaklarının ilki değişiklik gösteriyor. Bazı kaynaklarda ilk basamak araştırmanın konusunu belirlemek iken, bazı kaynaklarda problemi görmek şeklinde değişebiliyor. Çocuklar için araştırmaya başlama süreci çok hızlı, sorunu görüyorlar ve soruyu yapıştırıyorlar. Bu yüzden biz ilk basamağımızı, Araştırma Sorusunu Belirlemek olarak seçtik.

“Doğru” soru sorabilme yeteneği sandığınızdan çok daha mühim olabilir, sorularımızı sorarken özenli olmalıyız. Bu konuda Mete Atatüre’nin TEDX konuşması dinlemeye değer:

Öyleyse, Ay’ın evrelerini merak eden bir ilkokul öğrencimiz olduğunu ve araştırma sorumuzun da “Ay neden farklı şekillerde gözlemlenir?” olduğunu kabul edelim.

2) Gözlem
Çocuğumuz sorusunu sordu, biz de ona birkaç dakikada Ay neden farklı şekillerde gözlemlenir anlatmalı mıyız yoksa, zamanımız ve kaynaklarımız yeterli ise birlikte gözlem mi yapmalıyız? Mesela, uyumadan önce çocuğu penceresinden Ay gözüküyor mu, bakması için yönlendirebiliriz. Gözüküyorsa o günün tarihini ve ayın evrelerini not tuttuğu küçük bir gözlem defteri ya da tableti vs. olabilir. Not tutma ve veri kaydı alışkanlığı küçük yaşlarda edinilebilir, güzel bir alışkanlık. Tarihte “büyük” bilim insanlarının gözlem günlükleri bize hala rehber olabiliyor.

4 haftalık gözlem süresi sonunda, çocuğumuz gözlem yapabildiği zamanlarda Ay’ın görünür şeklini not eder ve kabataslak tüm evrelerini öğrenmiş olur. Bu süreçte elimizde bir küçük dürbün gibi gözlem aletleri de varsa; gözlemlerimize destek olacak, renklendireceklerdir.

3) Hipotezin Yazılması 🙂
Lütfen, çocuk ne anlar hipotezden demeyin, bir çocuğun gözlemleri üzerinde fikir yürütmesinden daha değerli ne olabilir? Çocuğun yaşı büyük ise bu basamağı, “Veri Toplama” olarak da değiştirebilirsiniz, çocukların güvenilir kaynaklara yönlendirip okuma yapmaları mümkün. İşte burada anahtar sözcük öbeği, “güvenilir kaynak”. Her okuduğuna inanan, sorgulamadan sosyal medya etkisinde kalan bir nesil istemiyorsak genç nesillerimizin bilim okuryazarlığı süzgeçlerini oluşturmalıyız.

4) Deney
En keyifli basamak bu olsa gerek. Çok basit malzemelerle çocuklar için deneyler tasarlamak mümkün. Ay’ın Evreleri Nasıl Oluşur deneyi için okul kitaplarında fener ve portakal önerilir ki, bu iki malzeme ile modelleme mümkündür. Modellemeden sonra konumlama ile Ay’ın evrelerini oluşturmak ve deneylemek mümkün. Tabi yine, deney notlarını unutmamız gerek.

Daha çok velilerin yaptığı ya da hazır bilgi ile hazırlanan ödevlerin günümüzde kullanım süreleri bitmiş olmalı. Araştırma yapmak, sabır ve özen isteyen, merak duygusunu arttıran keyifli bir süreç. Çocukların merak gücünü beslemek için tecrübe etmeleri gereken bir yol.

Hazırlayan: Astronom Buşra Özşahin

Bu yazımız, sitemizde ilk olarak Haziran 2017 tarihinde yayınlanmıştır.