İnsanların zihinlerinde kırmızı cüce yıldız denilince genellikle; kayda alınmayacak kadar küçük şeyler şekilleniyor, şöyle bir burun kıvırma tavrına gidiliyor.

Oysa, evrendeki tüm yıldızların yaklaşık yüzde 80’inin oluşturan kırmızı cüce yıldızlar algıladığımız gibi “küçük” değil. Hoş, evrendeki devasa rakamlar karşısında büyük ve küçük algımız birbirine giriyor, size hak veriyoruz.

Olabilecek en küçük kırmızı cüce yıldızın içine bile; rahatlıkla 1.400 tane Dünya sığabileceği gibi, en az 25 bin Dünya, yahut 80 Jüpiter kadar ağırdır. Üstteki görselde, var olabilecek en küçük ve en düşük sıcaklıklı (yüzey sıcaklığı yaklaşık 2.500 santigrat derece kadar) cüce yıldızlardan birini, tanıdığınız birkaç gezegen ile yan yana orantılı boyutlarda kıyasladık.

Bu boyutlarda bir kırmızı cüce yıldızın çapı, 180-190 bin km‘yi (Ay-Dünya mesafesinin yarısı) bulabilir. Jüpiter’den birazcık daha büyük çapa sahiptir, çekirdeğinde nükleer füzyon ile enerji üretir ve parlar. Toplam kütlesi Güneş’in sadece %8-10’u kadardır ama, yakıtını o kadar az miktarda kullanır ki, ömrü toplam 10 milyar yıl kadar olan Güneş’ten çok daha uzun, en az 800 milyar yıl boyunca sağlıklı bir hayat sürer. Tabii, yaydığı enerji çok az, Güneş’in binde biri kadardır.

Cüce Yıldızlar
Yakınımızda bulunan cüce yıldızlardan biri Wolf 359’un boyutları, Güneş ile kıyaslandığında böyledir.

 

Bu denli az enerji yayıp düşük parlaklığa sahip oldukları için; yakın çevremizde 4-12 ışık yılı mesafede 60’ın üzerinde kırmızı cüce yıldız olmasına rağmen, bunları çıplak gözle göremeyiz. Ancak, çoğunluğu iyi bir dürbün veya küçük bir teleskopla amatör astronomlar tarafından gözlemlenebilirler.

Kırmızı Cücenin kütlesi büyüdükçe boyutları da büyür. Örneğin, Güneş’in yarı kütlesine sahip bir cüce yıldızın çapı, Güneş’in yarısından fazlaya, yani rahatlıkla 800 bin km’ye ulaşabilir. Ancak, ışıma (yaydığı enerji) gücü bu şekilde orantılı olarak artmaz. Yarım Güneş kütlesine sahip bir kırmızı cücenin yayabileceği maksimum enerji, Güneş’in ancak %10’u kadar olabilir. Ancak bu da gözünüze az görünmesin. Çünkü böyle bir yıldızın yaydığı %10’luk enerji; uygun mesafede yer alan bir gezegende hayatı bizim güneşimiz kadar besleyebilecek kadar yeterlidir.

Yeri gelmişken belirtelim, kahverengi cüceler yıldız değildir. Merkezlerinde enerji üretme yetenekleri yoktur. Her ne kadar, oluşumları sırasındaki “sıkışma” sürecinin sağladığı ısı sayesinde geçici bir süreliğine parladıkları için yıldız şeklinde nitelenseler de, birkaç yüz milyon ila birkaç milyar yıl içinde istikrarlı biçimde soğuyarak Jüpiter benzeri sıradan bir gaz devi gezegene dönüşüp, gözden kaybolurlar.

Zafer Emecan