Eğer asteroidleri hesaba katmazsak, hazırladığımız üstteki görselde gördükleriniz, evrende en bol bulabileceğiniz gökcisimleridir.

Üstteki görselde orantılı büyüklükleriyle karşınızda olan bu gökcisimlerinin arasında en fazla rastlayabileceğiniz obje, Dünya ve ona yakın büyüklüklerdeki kayaç yapılı gezegenler. Daha sonra sırasıyla gaz devi olarak bilinen Jüpiter benzeri gezegenler, kahverengi cüceler ve kırmızı cüce yıldızlar bolluk sırasıyla geliyor. Onların peşinden de, Güneş benzeri K ve G tipi yıldızlar ve son olarak dev yıldızlar gelir.

Gökcisimlerinde görsel büyüklük aldatıcıdır. Çünkü, gökcisimlerinin kütleleri “sıkışabildikleri için” göründüklerinden çok daha büyük olabilir (Kütle kavramını aklınızda “ağırlık” biçiminde canlandırabilirsiniz).

Örneğin, Jüpiter çap olarak Dünya’dan 11 kat büyük olmasına karşın, kütlesel açıdan tam 317 kat daha ağırdır. Bir kahverengi cüce ile Jüpiter’in boyutları (çapı) hemen hemen eşittir fakat, ağırlığı yani kütlesi Jüpiter’den 80 kata kadar fazla olabilir. Kırmızı cüce yıldızlar sözkonusu olduğunda bu fark çok daha büyüktür. Jüpiter’in çapının sadece 2 katı büyüklükte çapa sahip (Güneş Jüpiter’den çap olarak 10 kat büyüktür) bir kırmızı cücenin ağırlığı, Jüpiter’in 100 katından 300 katına kadar değişebilir. Ancak, daha büyük boyutlara ve kütleye sahip kırmızı cücelerin de var olduğunu söylememiz gerekir. Jüpiter’den çap olarak sadece 4 kat büyük, fakat 600 kattan fazla ağır olanlarına da sıklıkla rastlanır.

Yıldızlar büyüdükçe, kütle farkı ile çapsal büyüklükleri arasındaki fark da azalmaya başlar. Güneş’imiz ortalama boyutlardaki bir kırmızı cüceden 4 kat büyük çapa sahiptir. Fakat kütlesi sadece 3 kat büyüktür. Bir kırmızı dev yıldız Güneş’den 100 kat büyük çapa sahip olabilir, ancak çoğunun kütlesi Güneş’in sadece 2 ila 10 katı arasındadır.

Güneşimiz nadir bulunan bir yıldız değildir, sadece Samanyolu galaksisi içinde Güneş ile çok benzer büyüklükte 10 milyar’ın üzerinde yıldız var. Bununla beraber, Samanyolu’nda 200-400 milyar arası yıldız bulunduğu düşünüldüğünde, pek de sık görülebilen bir yıldız olmadığı anlaşılıyor. Gördüğünüz gibi, astronomiyle ilgilenince 10 milyar sizin için “küçük” bir rakam haline dönüşüyor.

Bu verdiğimiz “en bol bulunan örnekler” haricindeki yıldızlar ve gökcisimlerinin sayıları, toplam oran içinde oldukça düşüktür. Örneğin, “dev yıldız” olarak nitelenen (ve gökyüzünde birçoğunu çıplak gözle gördüğümüz) yıldızlar, tüm yıldızlar arasında %0.1’den daha az orandadırlar. Yıldız türleri ve evrende bulunma oranlarıyla ilgili şu yazımızı okursanız, daha net bir bilgi elde edebilirsiniz.

Evrende genel kaide şudur: “Ne kadar küçükseniz, sayınız o kadar fazladır”. Dolayısıyla hem galaksimiz Samanyolu, hem de diğer galaksiler büyük oranda kırmızı cüce yıldızlar, kahverengi cüceler, gaz devleri ve kayalık küçük gezegenlerden ibarettir.

Yazımızın başında “hesaba katmadığımız” asteroidler mi? Onların sayısı o kadar fazladır ki, katrilyon gibi rakamlar dahi sadece Samanyolu içindeki meteorların sayısını belirtmek için yetersiz kalır…

Zafer Emecan