Galaksi birleşmesi, evrenin sıradan, her yerinde rastlanan ve aralıksız süren olaylarından biridir. Üstte yer alan fotoğrafta “Anten Gökadası” olarak bilinen, aslında NGC 4038 ve NGC 4039 adlı iki galaksinin birleşme süreci ortasındaki halini görüyorsunuz.

Fotoğrafta gördüğünüz iki büyük sarı bölge, galaksilerin çekirdek bölgesi çevresinde yer alan yoğun bir alana sıkışmış yaşlı yıldızlar. Sarmal kollar ise neredeyse tümüyle birbirine girmiş durumda. Bu iki galaksinin tam anlamıyla birleşip yeni ve daha büyük tek bir gökada haline gelmesi için en az 1 milyar yıl daha gerekiyor.

Galaksi (Gökada) çarpışmaları evrenin izlemesi en güzel, en şiddet dolu, fakat bir o kadar da olağan olaylarından biri. Günümüzde, birbiri ile çarpışma sürecinde olan binlerce galaksiyi gözlemleyebiliyoruz. Aslında yıldızlar açısından bakarsanız, bunu “çarpışma” olarak isimlendirmek yerine “birleşme” demek daha doğru olur.

Galaksi Birleşmesi
Andromeda ve Samanyolu da önümüzdeki birkaç milyar yıl içinde birleşecekler. O gün geldiğinde, gezegenimizde hala yaşam varsa, muhteşem bir gece manzarası altında hayat sürecekler.

 

Bir galaksi birleşmesi sırasında, her iki gökadayı oluşturan yıldızların hemen hemen hiçbiri birbiriyle çarpışmaz. Bunun nedeni, elbette yıldızlar arasındaki mesafelerin çok ama çok büyük olması.

Örneğin birbirine çok yakın (mesela yarım ışık yılı) olarak nitelenen iki yıldız sistemi arasındaki mesafe 4.5 trilyon kilometreden fazladır. Galaksilerdeki yıldızların büyük kısmının birbirinden bundan çok daha fazla (2-4 ışık yılı arası) uzaklıkta olduğunu düşünürseniz, niçin çarpışmadıklarını anlayabilirsiniz.

Bizler, gökadalara (galaksilere) çok uzaktan baktığımız için görsel bir yanılgı olarak yıldızların birbirine çok yakın olduğunu düşünürüz. Oysa fotoğraflarda gördüğünüz gökadaların onbinlerce, hatta yüzbinlerce ışık yılı çapında olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

6061376_orig
“Galaktik yamyamlık” denilen, büyük gökadaların daha küçük olanları “yutması”, evrende sıklıkla karşılaşılan normal doğa olaylarından biridir (Fotoğraf: Hubble Miras Arşivi)

 

Bazılarınızın bildiği, ama çoğunuzun bilmediği birşey var ki, Samanyolu “şu an bile” başka galaksilerle birleşiyor. Evet, Samanyolu büyük bir galaksi. Şu aralar birleşmekte oldukları ise, cüce galaksiler olduğu için, yaptığı şeye “galaktik yamyamlık” adı veriliyor astronomlar tarafından. Birleştiğimiz cüce galaksilerden biri hakkında hazırladığımız şu yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.

Her ne kadar “çarpışma değil, birleşme yaşanır” desek de, galaksi birleşmelerinde gerçekten de çarpışan şeyler de olur. Gökadaların büyük bölümünü oluşturan gaz ve toz, galaksi birleşmeleri sırasında çok büyük hızlarla birbiriyle çarpışır ve sıkışır. Bu sıkışma, muazzam büyüklükte yıldız oluşum bölgeleri meydana getirir ve birleşme sırasında milyarlarca yeni yıldız oluşur. Fotoğraflarda galaksiler üzerinde gördüğünüz pembe/kırmızı parlak bölgeler, işte bu gibi yıldız oluşum bölgeleridir.

Nihayetinde, galaksi birleşmesi sürecinin sonunda ortaya tek ve çok daha büyük bir galaksi çıkar. Elbette evrenin büyük ölçekli her yapısının değişiminde gördüğümüz üzere bu birleşmeler de yavaşça, çok uzun sürede, ancak milyarlarca yılda tamamlanır.

Galaksi Birleşmesi
Andromeda ve Samanyolu galaksilerinin milyarlarca yıllık süreç içerisinde nasıl birleşeceğini çok hızlandırılmış biçimde gösteren bir bilgisayar simülasyonu. Animasyonda, etliye sütlüye karışmadan kendi halinde takılan küçük galaksi ise, yerel galaksi grubumuzun üçüncü en büyük üyesi olan Triangulum (Üçgen) Gökadası.

 

Tahmin edeceğiniz gibi, birleşme tamamlanana kadar ne yıldızlar, ne de çevrelerindeki gezegenler zarar görmezler. Belki birkaç şanssız çarpışan yıldız haricinde diğer yıldızlar ve çevrelerindeki gezegenlerin başına gelebilecek en kötü şey, birleşme sürecindeki büyük kütle çekimsel etkiler nedeniyle galaksiden uzağa savrulmaktan öteye geçmez.

Evren; bir insanın, bir ülkenin, bir imparatorluğun, hatta bir canlı türünün varlık süreci boyunca farkedemeyeceği kadar yavaş değişir.

Bu arada, “madem evren genişliyor, galaksiler birbirinden uzaklaşıyor diyorsunuz, peki nasıl oluyor da böyle yaklaşıp çarpışabiliyorlar?” diyenler için şu yazımızı okumalarını tavsiye ederiz.

Zafer Emecan

Kapak fotoğrafı: Hubble Miras Arşivi