Üstte bir fotoğrafını görmüş olduğunuz bu yıldız, galaksimizdeki en yaşlı yıldız olabilir.

Her zaman olduğu gibi HD 140283 şeklinde muazzam akılda kalıcı bir isimle anılan, bizden 190 ışık yılı uzaktaki yıldızımız, yapılan ilk ölçüme göre 14.5 milyar yaşında görülüyor. Maşallah, ömrü daha uzun olsun da, buradaki sorun; evrenin yaşını 13.8 milyar yıl olarak hesaplıyor oluşumuz. Yani düz adam mantığıyla, bu yıldız evrenin kendisinden daha yaşlı!

Ama panik yapmaya gerek yok, çünkü yıldızın yaş ölçümü için uygulanan teknik, artı eksi 800 milyon yıllık bir hata payı içeriyor. Bu da yıldızın evrenin oluşumundan hemen sonraki 200 milyon yıllık dönemde parlamaya başladığını göstermesi için yeterli.

Ama burada da bir sorun var, evrenin ilk dönemlerinde oluşan yıldızların aşırı büyük boyutlu devler olması gerekiyor. Oysa HD 140283 ya da kendisine yakıştırılan lakabıyla “Metuşelah“, ortalama Güneş büyüklüğünde, yeni yeni kırmızı dev aşamasına girmeye başlayan sıradan bir yıldız.

Yıldızımız böylesine imkansız bir varlık gibi görünmesine karşın, kamuoyuna sunulduktan sonra yapılan araştırmalar “hesap hatası”nın nerede olduğunu gösterdi. Evet, Metuşelah çok yaşlı, ama sandığımız kadar değil: Bir yıldızın yaşını ölçebilmek için uzaklığını bilmemiz gerekir. Uzaklığını iyi hesapladığımız yıldızın “gerçek parlaklığı”nı da hesaplamamız çok kolay olur. Uzaklığını ve gerçek parlaklığını bildiğimiz bir yıldızın da kolayca yaşını hesaplayabiliriz. Metuşelah örneğinde gördük ki, bize çok yakın olmasına rağmen bu yıldızın uzaklığını yanlış hesaplamışız. Daha doğrusu yıldızın uzaklığını hesaplayamamışız.

HD 140283
En üstteki, teleskopla alınmış gerçek fotoğrafında beyaz renkli görüyorsunuz ama, HD 140283 gerçekte Güneş gibi sarımsı, hatta hafif turuncuya çalan bir renge sahip. Çünkü, artık yeterince yaşlı ve giderek bir kırmızı dev yıldıza dönüşüyor.

 

Uzaklığı hesaplayamayışımızın nedeni, Metuşelah’ın çok hızlı hareket ediyor oluşu. Öyle ki, hareket hızı bize göre saatte 800 bin km’nin üzerinde. Paralaks yöntemi, yıldızın yerinin hızla değişmesi nedeniyle bu yıldıza uygulandığında yanlış sonuçlar veriyor.

Önce Hipparcos uydusu ile yapılan hesaplama hatalı çıktığı için, Hubble Uzay Teleskobu’nun daha hassas araçlarıyla hesaplama yapıldı ve yine yanlış sonuca ulaşıldı. Bu da, yıldızın yaşının yanlış hesaplanmasıyla sonulandı. Bu arada, Paralaks yöntemi nedir diye merak ediyorsanız, bilin ki bu konu hakkında bir yazımız mevcut, tıklayıp okuyabilirsiniz.

Kontrol için, yıldızın içerdiği kimyasal elementlere “tayf analizi” yoluyla bakıldı. Metuşelah, çok fazla helyum, çok az hidrojen içeriyordu, yani yaşlanmaya başlamıştı ve bu boyuttaki bir yıldız için yaşının daha küçük olması gerekiyordu. Dahası, yıldızda bol miktarda oksijen bulunuyor. Bir yıldızda böylesi yüksek oranda oksijen bulunabilmesi için, büyük patlamadan çok sonra oluşmuş olması gerekir. Çünkü oksijen elementi evrende sadece yıldızların çekirdeğinde üretilir ve o yıldızların ölümüyle ortalığa saçılır. Bu oksijen, nebulalara karışır ve yeni yıldızların oluşum sürecine katılır.

Yani, bizim Metuşelah en iyi ihtimalle ikinci kuşak bir yıldız. Evet, belki 10 milyar yaşından büyük, ama 13-14 milyar yaşında değil. (Kozmik Anafor web sitesinin ilk açıldığı 2014 yılının Aralık ayında yayınladığımız bu makalemizi, değişen bilgiler eşliğinde düzenleyip tekrar yayınladık.)

Zafer Emecan – Fb

http://www.nature.com/news/nearby-star-is-almost-as-old-as-the-universe-1.12196
http://www.space.com/20112-oldest-known-star-universe.html
http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=HD+140283


Amacınıza en uygun ve en kaliteli teleskop ya da dürbünü, en uygun fiyata sadece Gökbilim Dükkanı‘nda bulabilir, satın alma ve kullanım sürecinde her zaman bize danışabilirsiniz
GÖKBİLİM DÜKKANI’NA GİT