Galaksimizin dışından hepsi tek bir yerden gelen 6 tane gizemli radyo sinyali daha tespit edildi.                       

Bilim insanları, geçtiğimiz Mart ayında dış uzayda (Güneş Sistemi dışı), aynı konumdan gelen 10 güçlü radyo sinyali patlaması tespit etti. Ve araştırmacılar yakın bir zamanda, Samanyolu’nun dışında, aynı bölgeden çıkan 6 radyo sinyali daha buldular.

Bu hızlı radyo patlamaları (FRB- Fast Radio Bursts), şimdiye kadar uzayda tespit edilen, en güçlü sinyallerden bazılarıdır – yalnızca milisaniyeler sürdü; ancak bu kısa süre içerisinde Güneş’in bir gün boyunca ürettiği enerjiye sahip bir kaynak tarafından yayınlanmış görünüyor. Ama bu güçlerine rağmen, bilim insanları, sinyallere neyin sebep olduğunu hala tam olarak anlayabilmiş değil.

Mart ayında keşfedilen ve ardı ardına tekrarlanan bu 10 sinyale kadar, radyo sinyali patlamalarının, uzayda rastgele yerlerden gelen ve yalnızca bir defalık gerçekleşen olaylar olduğu düşünülüyordu. Dolayısıyla, tespit edilen sinyaller için elimizde kıyas yapabileceğimiz bir model olmadan, araştırmacılar, buna neden olabilecek şeyler hakkında cevapsız kaldılar.

Elektromanyetik ışınım tayfı. Radyo dalgaları, bizim göremeyeceğimiz dalga boylarında yayınlanır ama, yapısı normal gördüğümüz ışığı oluşturan fotonlarla aynıdır.

 

Hızlı radyo patlamaları (FRB) hakkında fazla bilgi sahibi olamamamızın nedeni, çok nadir oldukları değil, çünkü evrende her gün yaklaşık olarak 2.000 FRB’nin ateşlendiğini tahmin ediliyor. Ancak inanılmaz derecede kısa ömürlü, (milisaniye süreli) oldukları için tespit etmek, bu yönüyle biraz uğraş gerektiriyor.

FRB’leri ilk kez 2007’de keşfettik. Bu yılın başında, araştırmacılar FRB’lerden herhangi birini gerçek zamanlı gözlemleyebilecek kadar hızlı olamadı. O nedenle gerçekleşen olayları, çok sonra inceleme fırsatı bulabiliyoruz. Ancak şu anda, aynı bölgeden gelen sinyallerin 16’sını tespit etmiş bulunmaktayız (Mart ayı 10, daha sonra 6 sinyal olmak üzere). Bilim insanları bu sayede, FRB adını verdiğimiz güçlü patlamalara neden olabilecek şeyleri daha detaylı araştırma olanağı buluyorlar.

Bahsedilen bölgeden gelen ilk 10 sinyal patlaması, bu yılın Mart ayında fark edilmesine rağmen, aslında 2015 yılının Mayıs ve Haziran aylarında gerçekleşmişti. Bunlar, galaksimizin dışında tespit edilen ilk FRB’ler değil – geriye kalanlar Samanyolu’ndan kaynaklanıyor gibi görünse de-, bizi şaşırtan tarafı, daha önce gördüklerimizin aksine tekrarlanan sinyallerle karşılaşmamız.

Patlamaların altısı, Porto Riko’daki Arecibo Radyo Teleskobu tarafından sadece 10 dakika içinde kaydedildi ve daha sonraki aylar boyunca, aynı yerden gelen 4 sinyal daha kaydedildi. Ekip, kaydedilmiş eski verilere tekrar göz attığında, aynı bölgeden gelmiş gibi görünen ve 2012 yılında tespit edilen bir FRB sinyali daha fark etti. Bu sayede aynı bölgeden gelen sinyallerin sayısı 11’e yükseldi.

Ekip, sinyallerin kaynağının Samanyolu’nun ötesinde bir şeyler olduğunu belirtti. Buna dayanak olarak ise, sinyallerin düzenli, aşırı yoğun ve kısa olması gösterildi. Şimdi Kanada’nın McGill Üniversitesi’nden bir araştırma ekibi, FRB 121102 olarak adlandırılan konumda (11 sinyalin tespit edildiği konum), 6 kadar esrarengiz sinyal daha bulunduğunu tespit etti ve  The Astrophysical Journal’a : “Bilindiği gibi tekrarlanan, hızlı radyo patlamalarının kaynağı hakkında, radyo ve X ışını gözlemlerine dayanarak rapor veriyoruz” diye yazdılar.

“Bu kaynaktan altı ek radyo patlaması tespit ettik: Bunlardan beşi 2 GHz frekansında Green Bank Teleskobu ile, biri de 1.4 GHz frekansında Arecibo Gözlemevi tarafından keşfedildi. Bu kaynaktan toplam 17 radyo patlaması keşfettik.”

Arecibo Radyo Teleskobu
Porto Riko’daki Arecibo Radyo Teleskobu

 

Ekip, FRB 121102’nin yerini tam olarak tespit edemiyor. Ancak daha düşük frekanslarının yavaşladığı spesifik yönteme dayanarak, Samanyolu’nun çok ötesine uzandığını söylüyorlar. Bu ise, bize radyo dalgalarına neden olan şeyler hakkında ipuçları verebilir.

Günümüzde Samanyolu içerisindeki FRB’lerin kaynağına dair hipotez şudur; kara delik oluşturan iki nötron yıldızının çarpışması.

Hipoteze göre, bu çarpışma esnasında, çok miktarda kısa ömürlü radyo enerjisi uzaya saçılıyor. Ancak uzaktan gelen sinyallerin hepsinin aynı yerden gelip, tekrarlanması, FRB’lerin kaynağının, sadece bu hipoteze dayandırılmasına engel oluşturuyor. Buna örnek olarak, FRB 121102’den gelen 17 radyo patlaması sinyali, nötron yıldızı çarpışmalarından daha az dramatik bir şeyin olduğunu gösteriyor – bu galaksimizin dışından gelen FRB’ler için en olası hipotez-.

Buna göre, galaksimizin dışından gelen FRB’ler, genç bir nötron yıldızı gibi egzotik bir cisimden geliyor olmalıdır. Bunun nedeni ise, bu özelliğe sahip bir nötron yıldızının fazlasıyla parlak olup, düzenli ve güçlü sinyal patlaması yaymak için yeterli enerjiye sahip olmasıdır.

İyi haber ise şu; FRB’lerin kaynakları birbiriyle çelişmemektedir. Yani FRB’lere kaynak olarak birçok sebep gösterilebilir. O nedenle farklı türde FRB’ler bulunmaktadır. Bu durum, FRB 121102 radyo patlaması sinyallerinin, galaksiden gelen tek seferlik olaylardan daha geniş görünmesi gerçeği ile desteklenir.

Ancak, elimizde fazla kanıt olmadığından dolayı, araştırmacılar henüz net bir şey söyleyemiyor.

Ekip şunları yazıyor: “FRB 121102, halihazırda bilinen FRB örnekleri arasında benzersiz bir nesne olup olmadığı veya tüm FRB’lerin tekrarlanabilme yeteneğine sahip olup olmadığı; karakterizasyon işlemi ve ekstra hızlı galaktik radyo geçişlerini araştırmak ve anlamak için son derece önemlidir.”

Daha fazla FRB tespit etmek için yarış başladı. Galaksimizin içinde ya da dışında olan bu FRB’leri anlamak ve her nereden geldiler ise onu keşfetmek bizim için önem teşkil etmektedir, her ne kadar tuhaf olurlarsa olsunlar. Çünkü bu tarz tuhaf olaylar, Evrende meydana gelen diğer gizemli olaylara da ışık tutabilir.

Araştırma The Astrophysical Journal’da yayınlandı.

Umut Aktepe

Kaynak: http://www.sciencealert.com/6-more-mysterious-radio-signals-have-been-detected-coming-from-outside-our-galaxy
En üstteki ana görsel CSIRO/Harvard/Swinburne Astronomy Productions’ dan alınmıştır.