Gökyüzünü tanımak amacıyla ele aldığımız yaz üçgeni ve kış üçgenini dışında, yıldızları daha kolay tanımak, yerlerinin biraz daha zihninize kazınmasını istiyorsanız kışın kış üçgeni dışında bir geometrik şekil oluştuğunu da görebilirsiniz.

Özellikle akşamın erken saatlerinde gökyüzüne bakarsanız (tabi ki ışık kirliliğinden uzak bulutsuz ve temiz bir gökyüzünde)Kış Altıgeni” ni oluşturan gökyüzünün parlak altı yıldızını rahatlıkla görebiliriz.

Kış Altıgeni, amatör astronomların ya da profesyonel olarak ilgilenenlerin yakından tanıdığı, gökyüzündeki hayali bir geometrik şekildir (Telif hakkı: Jimmy Westlake (Colorado Mountain College).

 

Altıgenimizin ilk üyesi, gökyüzünün en parlak yıldızı ve Ufocuların sığındığı: Sirius diğer bir adıyla Akyıldız. Canis Major (Büyük Köpek) takım yıldızının alfa yıldızı olan ve gökyüzünün de bilinen en parlak yıldızı olan Sirius’tur ve ufka daha yakın bir konumda yer alır.(Sirius bir çift yıldızdır. Parlak olanı alfa yada A daha sönük olan ise beta yada B olarak isimlendirilir. Bizim burada bahsettiğimiz ise parlak olan bileşendir.)  Avcının kemerinde yan yana dizilmiş olan 3 yıldızın (Alnitak, Alnilam ve Mintaka) hemen arkasından gelir. 8.6 ışık yılı uzaklıktadır.

Bir diğer üye ise gökyüzünün en parlak 7. Yıldızı olan Rigeldir (Diğer bir adı Algebar). Gökyüzünde kum saatini andıran Orion (Avcı) takımyıldızının sağ alt köşesindeki yıldızdır. Orion takımyıldızında avcının ayağı olarak betimlenmiştir. Işıma gücü çok yüksek ve yayınladığı ışık mavi-beyaz renktedir. Güneşten 900 ışık yılı uzaktadır. Sıcak ve genç bir yıldızdır.

Altıgenin bir diğer üyesi Taurus (Boğa) Takımyıldızının en parlak üyesi ve gökyüzünün en parlak 13. Yıldızı olan Aldebaran. Aldebaran ismi Arapçadan gelmektedir. “Takip eden, izleyen” olarak tercüme edilir, gece gökyüzünde Pleiades (Yedi Kızkardeş, Ülker) yıldız kümesinin hemen aşağısında yer alır. Nitekim Pleiades’i takip etmektedir. Güneş’e 65 ışık yılı uzaklıkta yer alır. Anakol evresinden çıkmış, tüm yakıtını hidrojenini bitirmiş kırmızı dev yıldızdır.

Auriga (Arabacı) Takımyıldızının en parlak, gökyüzünün ise en parlak onuncu yıldızı olan Capella’ da bu altıgenin bir bileşeni. O kadar parlaktır ki, yaklaşık 42 ışık yılı uzakta yer almasına rağmen, büyük şehirlerde ışık kirliliği altında bile rahatlıkla görülebilir. Tek bir yıldızmış gibi görünse de aslında çoklu yıldız sistemidir yani parlak iki ve daha sönük iki yıldızdan oluşur.

capella

Gökyüzünün bir tanıdığımız üyesi daha olan Pollux, Güneş’ten daha soğuk bir yıldızdır Gemini (İkizler) Takımyıldızı içerisinde yer alır. Orion(Avcı) Takımyıldızının sağ alt köşesindeki Rigel ve yine aynı takım yıldızında sol üst köşede yer alan Betelgeuse yıldızlarından hayali bir doğru geçirilirse Pollux yıldızını rahatça bulunabilir. Pollux turuncu bir dev yıldızdır. Güneşten 34 ışık yılı uzaklıktadır ve 2006 da edinilen bilgilere göre Pollux’un yörüngesinde bir gezegen yer almaktadır.

Altıgenin son bileşeni Procyon bizden sadece 11,5 ışık yılı kadar uzaktadır. Canis Minor (Küçük Köpek) takımyıldızında yer alan ve takımyıldızın en parlak, gökyüzünün de 8. en parlak yıldızıdır. Procyon da çift yıldız sistemidir. Özellikle kış aylarında Samanyolu’nun hemen doğusunda rahatlıkla görülür. Türkçe ismi Rümeysa, Arapçası ise Gümüş’tür. Mitolojik olarak Canis Major (Büyük Köpek) takımyıldızı ve Canis Minor (Küçük Köpek) takımyıldızının, Avcı Orion’u takip eden köpekleri temsil ettiği söylenir.

ka 2
Kış altıgeni ve bileşen yıldızların içinde bulunduğu takımyıldızları

 

Bu altı yıldızın oluşturduğu  Kış Altıgeni,  kuzey yarımküre takımyıldızlarının yerini hızlı bir şekilde tespit etmek amacıyla kullanırlar ve gerçekten de gözlem yapmak isteyenlerin ve gökyüzü gözlemine yeni başlayacak olanların (özellikle büyük şehirlerde bile) gökyüzü referans noktalarından biridir.

Hazırlayan: Merve Yorgancı

Bu yazımızın ilk yayın tarihi, Mart 2017’dir.