Güneş Aslında Dev Bir Yıldız!

Popüler bilim yayınları ve basında, Güneş’in diğer yıldızlar karşısında nasıl da küçücük kaldığı ile ilgili çok sayıda karşılaştırma görmüşsünüzdür. Oysa yıldızlar alemi, belgeselcilerin gözdeleri olan gösterişli bu dev yıldızlara karşı pek merhametli davranmaz.

Gösterişli dev yıldızların yanında biricik yıldızımızın pek bir minik, pek bir çelimsiz kaldığı doğrudur. Ancak, bizim bu minicik sandığımız yıldızımız, Samanyolu’nda yer alan yıldızların “en az” %88’inden daha büyük kütleye, çapa ve parlaklığa sahiptir.

Üstteki fotoğrafta boyut karşılaştırmasını verdiğimiz “kırmızı cüce” yıldızlar, var olan tüm yıldızların en az %80‘ini oluştururlar ve ancak Jüpiter gibi gaz devi gezegenler ile kıyaslanabilecek boyutlardadırlar.

Kırmızı cüce yıldızlar ile, yıldızımız arasında kalan ve K tayf sınıfı anakol yıldızları olarak nitelenen bir yıldız ailesi daha bulunur. Bunlar da Güneş’in yanında küçük, mütevazı boyutlardadır ve tüm yıldızların yaklaşık %8’lik bölümünü meydana getirirler.

G tayf sınıfı bir anakol yıldızı olan Güneş, “boyut” olarak kırmızı cüce yıldızların çoğundan onlarca kat büyük olmasına karşın, kütle* açısından arada bu denli büyük farklar bulunmaz.

Örneğimizdeki kırmızı cüce yıldız, yanında minicik kalıyor olsa da; yıldızımızın yaklaşık %20’si kadar, yani 5 kat az kütleye sahiptir. Onunla hemen hemen aynı boyutlarda olan Jüpiter gezegeninin kütlesi ise Güneş’in sadece binde biri kadardır. Yani o minicik  yıldız, yanında çok yakın boyutlarda görülen Jüpiter’den en az 250 kat daha ağırdır.

Unutmayın, yıldızlar kendileriyle aynı boyutta görülen gezegenlerden her zaman çok ama çok daha büyük kütleye sahiptirler.

Yine, tüm yıldızların %88’i Güneşimizden daha soluktur ve çok daha az ışıma ve enerji yayarlar. Örneğin, bir yıldız Güneş’in %80’i kütleye sahipse, yaydığı ışıma sadece %35’i kadar olabilir. Yarısı kadar kütleye sahipse, parlaklığı ve ışıma gücü yıldızımızın %5’ini geçemez. Boyut örneğini verdiğimiz %20 Güneş kütlesindeki yıldızın yaydığı enerji ise yıldızımızın %1’inden daha azdır (Kaderin bir cilvesi, bu yıldız  en az 200 milyar yıl daha parlamayı sürdürecek, fakat Güneş 5-6 milyar yıl sonra sönüp yok olacak)…

Güneş benzeri kütle ve çapa sahip yıldızlar, evrende var olan yıldızların yaklaşık %3.5’ini meydana getiriyorlar. Yani, yıldızımızın akranı diyebileceğimiz epeyce yıldız mevcut. İçinde yer aldığımız galaksimiz Samanyolu’nda 400 milyar yıldız var farzedersek, sadece bizim galaksimizde en az 14 milyar Güneş benzeri yıldız var demektir. Pekii, galaksimizdeki Güneş’ten büyük yıldız sayısı kaç tanedir?

Geri kalan büyük kütleli anakol yıldızlarının ve ömrünün sonuna yaklaşmış kırmızı devlerin, tüm yıldızların en fazla %5 veya 6’sını oluşturduğu düşünülüyor. Bu da, 400 milyar yıldız içeren Samanyolu’ndaki “Güneş’in ağabeylerinin” 24 milyar civarında olduğu anlamına gelir.

Özetle her gün ışığı ile aydınlanıp ısındığınız yıldızımız, galaksimizdeki 352 milyar yıldızdan büyük ve parlakken, sadece 24 milyar yıldızdan daha küçük ve soluktur. Belgesellerde Güneş’e yapılan yakıştırmalar, boyu 1.85 olan birinin yanına 2.15’lik bir basketbolcu getirip, “bak kısa boylusun işte” demeye benziyor. Gördüğünüz gibi, yıldızımızın mütevazı olmak için pek bir sebebi bulunmuyor…

(*) Tam olarak aynı şey olmasa da, kütleyi “ağırlık” olarak düşünebilirsiniz.

Hazırlayan: Zafer Emecan

İleri Okuma
1) Evrende var olan yıldız türleri
2) Türlerine göre yıldız miktarı
3) HR Diyagramı