Çalgı Takımyıldızı’nın kuzeyinde güzelliğiyle nefesimizi kesen Halka (Ring) Nebulası’nın gerçek şeklini hiç merak ettiniz mi?

Öncelikle bu güzel bulutsunun yıldız oluşum bölgesi olan bulutsulardan farklı olduğunu söyleyelim. Hatta tam tersi olarak gezegenimsi bulutsular ölmekte yıldızlardır. Yıldızların ölüm şeklini onların kütlesi belirler. Halka Nebulası (Ring Nebula) veya diğer adıyla Messier 57 (M57) ölmek üzere olan bir yıldızın kalıntısı olan “gezegenimsi bulutsu“dur.

Güneşimizin kütlesinin birkaç katı kütleye sahip yıldızları kaderi, beyaz cüce olarak ölmektir. Yıldız bünyesindeki hidrojenini bitirip helyum yakmaya başladığında, yıldızın hidrostatik dengesi bozulur, kütlesi gaz bir kabuk gibi genişleyerek yayılır. Yıldızın bu aşamasına kırmızı dev deriz. Yıldızın çekirdeği ise küçük bir kütleye sıkışıp kalmıştır. Yakıtının tamamı bittiğinden uzaya savrulan gaz kabuğun ortasında beyaz beyaz parlar ve çevresindeki gaz kabuğu aydınlatır.

Halka Nebula da ömrünün bu aşamasını yaşayan bir yıldız ihtiyarıdır.

Astronomlar önceleri halka bulutsusunun simit gibi halka şeklinde olduğunu düşünüyorlardı. Sonra bu fikirden vazgeçip küresel bir şekli olduğunu teorize ettiler. Halka şeklinde görünmesine neden olan çevre ve merkezdeki parlaklık farkının ise bir göz yanıması olduğunu söylediler. Küresel gaz kabuğa baktığımızda madde miktarı küresel şeklin sınırlarında üst üste biner ve sınır daha parlak görünür.

Halka Nebulası
Tüm gezegenimsi bulutsular gibi Halka Nebulası da bir sabun köpüğü gibi görülür. Kenarları biraz daha kalın görülür ve halka şeklinde göz yanılması oluşturur.

 

Fakat daha detaylı araştırmalar bu teorinin halka bulutsusunun yapısını açıklamak için yetersiz olduğunu göstermiştir. Gerçek biçim halkadan çok, amerikan futbol topu benzeri mavi yapı etrafında dolanan çoklu halkalardan oluşmaktadır. Ayrıca içi boş olmaktan çok maddeyle doludur.

2013 yılında daha yüksek çözünürlüklü fotoğraflara dayanan incelemelerle, yüzüğün iç halkasına gömülü karanlık alanlar ve düzensiz gaz yoğunlukları tespit edildi. Bu gaz yoğunluğu ve koyu noktalar iç halkada bisiklet jantına benzer bir görünüm oluşturmuştu. Yapılan araştırmalarla bu görünümün, yaşlı yıldız tarafından fırlatılan soğuk gazın, genişleyen sıcak gazın içine itilmesiyle meydana geldiğini gösterdi. Astronomlar benzer şekli diğer gezegenimsi bulutsularda da tespit etmişlerdir.

Hilal Bulut