Polaris, ya da ülkemizde bilinen adıyla Kutup Yıldızı; Kuzey Yıldızı, Şimal Yıldızı veya Demir Kazık olarak bilinen, yön bulmamıza yarayan ancak (denizciler, askerler ve doğa sporları tutkunları hariç), hemen hiçbirimizin bulamadığı, buldum diyenlerin de genelde yanlış yıldızı gösterdiği bir yıldızdır Kutup Yıldızı…

Dünya’dan 432 ışık yılı uzaklıkta bir çift yıldız. Tabi biz, büyük olan yıldızı görüyoruz. Güneş’in 48 katı bir çapa sahip olduğu biliniyor. Yüzey sıcaklığı ise yaklaşık 5900 santigrat derece.

Güneş’in 48 katı çapa ve 5900 derece yüzey sıcaklığına sahip olduğuna ve bir kırmızı dev olmadığını tayf ölçümlerinden anladığımıza göre cepheid tipi değişken bir dev yıldız olduğu düşünülebilir. Çift yıldız dedik evet, buradaki ikinci yıldız ise sarı cüce de denilen G tayf türünde Güneş benzeri bir yıldızdır.

Dahası var; Polaris bir çift yıldız olarak bilinmesine rağmen, pek bilinmeyen ve kırmızı cüce sınıfına giren üçüncü bir yıldız da bu sistemde yer alıyor. Yani aslında üçlü bir yıldız sistemi.
opo0602e
Kutup Yıldızı; O-B tipi dev bir yıldızın egemenliğinde, Güneş benzeri G tipi bir yıldız ve M tipi kırmızı cüceden oluşan üçlü bir yıldız sistemidir.

 

Kutup yıldızı Dünya’nın dönüş ekseni üzerinde yer alıyor. (1) Bu yüzden, dünya dönse de tam dönüş ekseni doğrultusunda olduğu için hep aynı yerdeymiş gibi görünüyor. Gezegenimizin her 25.000 yılda bir yaptığı yalpa döngüsünü hatırlatırsak, Kutup Yıldızı’nın yavaşca yerinden kaydığını ve bir süre sonra kuzeyi göstermez hale geleceğini görebiliriz. Neyse ki, bunu ne ben, ne de torunlarımın torunlarının torunları (hatta onların da torunlarının torunları) göremeyecek.

Sadede gelelim; Kutup Yıldızı öyle parlak bir yıldız değil. Yanlış bir şekilde maalesef gökyüzünün en parlak yıldızı olarak anlatılıyor Kutup Yıldızı. Ancak, gökyüzündeki gözle görülen yıldızların parlaklık sıralamasında ilk 20 yıldız arasında bile değildir. Diğer yıldızların parlaklıkları arasında kolayca gözden kaçırılabilecek kadar soluk görünür.

Tabii, Kutup Yıldızı gerçekte çok parlak aslında ama, bize o kadar uzak ki, Dünya’dan öyle ışıltılı görünemiyor malesef. Gökyüzünde bulmak zordur, çünkü yaklaşık 1.9 kadir (2) parlaklığı ile sehir ışıkları arasında kolayca kaybolabilir.

thepolestarc
Gökyüzünde Büyük Ayı takım yıldızını oluşturan kepçeyi görebiliyorsanız, Polaris’i bulmak çok kolaydır.

 

O nedenle, Kutup Yıldızı’nı bulmak icin Büyük Ayı takımyıldızını oluşturan “kepçe”nin kenar kısmındaki iki yıldızı kullanırız. (hani ilkokulda “büyük kepçe” ve “küçük kepçe” olarak öğrettiler ya, işte büyük kepçeden söz ediyoruz) Kepçenin kenarını oluşturan yıldızlar arasına bir çizgi çekerek, çizgiyi bu iki yıldız arasındaki mesafenin 5 katı kadar (küçük kepçenin sapına doğru) uzattığımızda, Küçük Ayı takım yıldızının “sapında” onu görebiliriz. Zaten ışık kirliliği olan bir şehirde isek, göreceğimiz tek yıldız da o olur…

Son olarak, haritalarda bugün kuzey yarımküre üstte çiziliyorsa, sebebi işte bu yıldızdır. Hepimiz biliyoruz ki, Dünya’nın “üst”ü veya “alt”ı yoktur. Kuzey yarımküredeki denizciler, yön bulmak için Kutup Yıldızı’nı kullandıklarından, çizdikleri haritalarda kuzeyi hep üstte göstermişlerdir…

____________
(1) Aslında tam olarak dönüş eksenimizde yer almıyor. Eksen doğrultusunda ölçüm yaparsak, 44 dakika yani bir derecenin 3/4′ü kadar sapmıs durumda.
(2) Kadir, yıldızların parlaklıklarını ölçmeye yarayan birimdir. Rakam ne kadar büyük ise, yıldız o kadar sönük görünür. Örneğin Ay -12, Venüs -4 kadire ulaşabilen parlaklıklarıyla gece gökyüzünün en parlak cisimleridir. İnsan gözü +5.5 kadirden daha sönük yıldızları ise göremez.

Zafer Emecan


Amacınıza en uygun ve en kaliteli teleskop ya da dürbünü, en uygun fiyata sadece Gökbilim Dükkanı‘nda bulabilir, satın alma ve kullanım sürecinde her zaman bize danışabilirsiniz
GÖKBİLİM DÜKKANI’NA GİT