Texas A&M Üniversitesi Fizik ve Astronomi Departmanından Kevin Krisciunas ve Don Carona, televizyonda ve internette karşılaştıkları “Mum ışığını 5 hatta 50 kilometre öteden görebiliriz” yazıları üzerine bir araştırma yapmaya ve işin doğrusunu ortaya koymaya karar vermişler.

Astronomide gözlem yaparken kullandığımız metotları kullanarak çeşitli hesaplamalar yapan ekip, araştırma sırasında mumdan çıkan ışığın enerji dağılımını Veganın enerji dağılımı ile benzer kabul edip, insanların çıplak gözle görme sınırı olan 6 kadir parlaklığa göre kıyaslama yapmışlar (Kadir, yıldızlar için bir parlaklık birimidir. Rakam ne kadar küçükse, yıldız çıplak gözle o kadar parlak  görülür).

Görme sınırı olarak kabul edilen “şehir merkezinden uzak, çok karanlık yerlerde” 6 kadir, pratik olarak kabul edilen bir limittir. Işık kirliliği altında boğulan büyük şehirlerde bu görüş maalesef 3 kadir dolaylarındadır ve İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve diğer birçok büyük veya küçük şehrin merkezinden 4’üncü kadirden ve daha düşük parlaklığa sahip yıldızlar seçilememektedir. Fakat araştırma ekibinde yer alan Krisciunas’ın 6,3 kadire kadar görebildiğini ve hatta çok keskin görüşe sahip Brian Skiff ve Stephen O’Meara’nın 8,0 kadire kadar görebildiği de makalede belirtmişler (Tabi ki ışık kirliliği olmayan çok iyi bir konumda).

CCD (ışığa duyarlı elektronik sensör)  kullanılarak yapılan çalışmada araştırmacılar mumu 338 metre ötede bir noktaya koyarak Vega yıldızı ile karşılaştırma yapmışlar. Göz kararı parlaklıklarını aynı olarak seçmelerine rağmen, şaşırtıcı bir şekilde yapılan ölçümlerde parlaklıkları arasında 2,4 kadirlik bir fark olduğu ortaya çıkmış. Bu da mumdan ölçülen ışığın Vega’dan ölçülen ışıktan 9,3 kat daha parlak olduğu anlamına gelir.

Ne kadar büyük, ne kadar pahalı veya ne kadar gelişmiş olursa olsun, bir teleskobun göz merceğinden çıplak gözle baktığımızda, çoğumuz büyük hayal kırıklığına uğrarız. Sorun, teleskopta değil, gözlerimizdedir aslında!

 

İnsan gözünün ışığı algılama şeklini, gece ve gündüz görüşlerindeki farklılığı ve kara cisim ışımasını da hesaba dahil edip hesaplama yapan ekip, bir mum ışığının görülebileceği en uzak noktayı 2,6 kilometre olarak belirlemiş.

Bilindiği gibi insan gözü, geceleri çok düşük ışık altında renkleri algılamakta güçlük çeken, bununla beraber siyah beyaz görüşü iyi olan bir yapıya sahip. Her ne kadar teleskoptan çıplak gözle baktığımızda renkleri ve detayları seçemesek de, gri tonlarında oldukça iyi görebiliriz. Elbette bu çok karanlık ortamlardaki gri tonlu görüşümüz kedi, aslan, kaplan gibi yırtıcı hayvanlar ile; fare, yılan vb “av olabilen” hayvanlar, hatta kimi balıklar ve bazı eklem bacaklılar kadar iyi değildir.

Burada bir kez daha hatırlatmakta fayda görüyoruz; bahsettiğimiz 2.6 kilometrelik mum ışığı görüş limiti insan gözünün ortalama görüş yetenekleri kapsamınca belirlenmiştir. Yani biz buna “ışık kirlilğinden uzakta, çok karanlık bir ortamda” yaklaşık olarak 2-3 kilometre diyebiliriz, fakat kesinlikle 5 ya da 50 kilometre değil.

Hazırlayan: Ögetay Kayalı
Düzenleme: Zafer Emecan

Kaynak: http://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1507/1507.06270.pdf
Kapak Fotoğrafı Telif: http://misanec.ru/author/14-nkoroleva/