Pek bir meşhur olan, ışık kirliliğinin olmadığı temiz bir gökyüzünde rahatlıkla çıplak gözle dahi görülebilen Orion Nebulası‘nın kalbinde, devasa yıldızlardan oluşan “Trapezium (Yamuk) Yıldız Kümesi” bulunur.

Orion Bulutsusu’na muhteşem ışıltılı görünümünü kazandıran şey, burada bulunan dev yıldızların biraz abartılı aydınlatma güçleridir diyebiliriz. Çok genç, sadece birkaç yüz bin yaşında olan, Güneş’ten onlarca kat büyük kütleli O-B tayf türündeki bu yıldızlar, sadece 1.5-2 ışık yılı çapında küçük bir alana sıkışmış haldedirler ve muazzam miktarda ışıma yaparlar.

Bu büyük miktardaki yıldız ışınımı, bulutsuyu aydınlatmakla kalmaz, gaz ve tozun yavaş yavaş dağılmasına da neden olur. Molekül bulutları da denilen bu gaz, Trapezium’un uzak bölgelerinde yeni yıldızlar oluşturmak üzere sıkışır ve yoğunlaşır. Daha başka bir ifadeyle, dev yıldızlarımız bulutsuyu dağıtırken aynı zamanda yeni yıldızların oluşumuna da neden olmaktalar.

Trapezium, Orion Nebula
Kümenin kalbindeki dört dev çift yıldızın yakın plan görüntüsü (Telif: NASA/ESA Hubble).

İlk olarak Galileo tarafından keşfedilen, nebulanın kalbindeki bu “açık küme”de yer alan yıldızlardan dört tanesini küçük bir teleskop veya bir dürbünle ve biraz dikkatle görebilmeniz mümkün. Bu görülebilen dört yıldız, aslında birer çift yıldızdır. Zaten Trapezium Kümesi’nde yer alan yıldızların hemen tümünün çift yıldız olduğu keşfedilmiş durumda.

Bu yıldızların her birinin dev kütlelere sahip olduğunu başta söylemiştik. Önümüzdeki birkaç milyon yıl içinde, yani gökbilim ölçeklerine göre “yarın” diyebileceğimiz bir zaman diliminde Trapezium Kümesi’ni oluşturan yıldızlar birer birer devasa süpernova patlamaları ile karadelik ve nötron yıldızlarına dönüşecekler. Yıldızların muazzam patlamalarının ortalığa saçacağı demir, karbon, silisyum, oksijen, azot gibi ağır elementler ise bir yok oluş değil, çevresindeki bulutsuyu zenginleştirerek yeni başlangıçlara yol açacak.

Bizden 1.600 ışık yılı uzaklıkta yer alan Orion Nebulası’nın kendisi de pratikte bir açık yıldız kümesidir. Çoğu henüz oluşum aşamasındaki 2.000’in üzerinde yıldıza ev sahipliği yapan bulutsu (nebula), birkaç milyon yıl içinde çevresindeki gaz ve toz bulutları dağıldığında güzel, ışıltılı bir yıldız kümesi olarak görünecek…

Zafer Emecan