Bir yıl önce Kasım ayında Philae aracı, bir kuyrukluyıldıza tarihi bir iniş gerçekleştirdi. Gelecek yıl süresinde kontrollü bir şekilde Rosetta uydusunun kuyrukluyıldıza çarpmasıyla gerçekleşecek büyük finale yaklaşırken, görev ekibinin yüzey aracıyla yeniden iletişim kurma umudu hala sürüyor.

Rosetta 6 Ağustos 2014’te 67P/Churyumov-Gerasimenko kuyrukluyıldızına varmıştı. Uzun bir ön yolculuğun ve iniş alanının belirlenmesinin ardından Philea’nın 12 Kasım 2014 tarihinde kuyrukluyıldıza iniş yapması kararlaştırıldı. Planlandığı gibi Agilkia bölgesine ilk dokunuştan sonra, Philea talihsiz bir şekilde kendini kuyrukluyıldıza kilitleyemedi ve tamamen plan dışı olan bir sıçrama yaşadı. Bu yüzden, Abydos olarak adlandırılan yeni bir alana zorunlu iniş yaptı. Yüzey aracının yeri ve durumu yeniden belirlendikten sonra, Philea ve Rosetta’nın verileri kullanılarak yapılan animasyonlarla Philea’nın yüzey üzerindeki sıçrayışı canlandırılarak, Philea’nın neden kuyrukluyıldıza bağlanamadığı, neden zıpladığıyla ilgili ayrıntılı analizler yapıldı.

İnişten sonra Philea’yı kuyrukluyıldızın yüzeyine kilitlemek için üç farklı metod vardı. Bunlar; buz vidaları, zıpkınlar ve küçük bir iticiydi. Buz vidaları görece daha yumuşak yüzeylere kilitlenmeyi sağlamak üzere tasarlandı ama Agilkia düşünüldüğünden daha sert bir yüzeye sahipti. Bu yüzden buz vidaları yüzeyi delemediği için burada işe yaramadı.

İşaretli bölge Agilkia
İşaretli bölge Agilkia

Zıpkınlar ise, hem yumuşak hem de sert yüzeylerde kullanılmak için tasarlanmıştı. Görev ekibi yüzey aracının üstündeki itici sayesinde, aracı aşağı doğru iterek zıpkından gelecek geri tepmeyi etkisiz hale getirebileceklerini ve böylece Philea’nın yerle kontağını tekrar sağlayabileceklerini varsayıyorlardı. Başarısız olmadan önceki gece itici harekete geçirildi, mührünün açılmadığı düşünüldü buna rağmen sensör başarısızlığı da göz ardı edilmedi.

İnişten sonra, zıpkınlar kendini ateşlemedi. Almanya Uzay Merkezi’nden (DLR) Philea İniş Yöneticisi Stephan Ulamec: “Problem zıpkın tetikleyicilerini patlayıcıyla tutuşturmaya yarayan dört “köprü kablosunda” ya da patlayıcıların zamanla bozulmasında gibi gözüküyor” dedikten sonra; “Her durumda, eğer Philea ile yeniden bağlantı kurabilirsek, ateşlemeyi tekrar tetiklemeyi düşünüyoruz” diye ekliyor.

Bunu yeniden yapmak istemelerinin nedeni ise bilimsel, çünkü zıpkınlar yüzey üzerindeki sıcaklığı ölçebilen sensörler içeriyor.

Öngörülmeyen sıçramaya rağmen, Philea 15 Kasım’ın erken saatlerinde birincil bataryası tükenip, uyku moduna geçmeden önce; ilk başta planlanan bilimsel döngünün yüzde 80’nini tamamlamayı başardı. Philea’nın son olarak kuyrukluyıldıza kilitlendiği Abydos bölgesi, Güneş ışığı almak bakımından Philea’nın ikincil bataryasını doldurabilecek ve bilimsel ölçümlere devamlılığını sağlayabilecek kadar yeterli değil.

Kuyrukluyıldızın Güneş’in en yakınına geldiği dönemde, -rotaya göre bu yakınlaşma 2015 Ağustos’a denk geliyordu- Philea’yı tekrar uyandırmak için yeterli enerjiye sahip olunacağı ümit ediliyordu. Doğrusunu söylemek gerekirse, yüzey aracıyla iletişim 13 Haziran’da sağlandı ama 9 Temmuz’a kadar yalnızca kesintili sekiz iletişim kurulabildi.

Buradaki problem, gün ışığının artmasıyla kuyrukluyıldız aktivitesinin de artması, güvenlik sebebiyle Rosetta aracı birkaç yüz kilometre geriye çekildi. Bu uzaklaşma ise, Philea’nın Rosetta’nın iletişim menzilinin dışına çıkmasına sebep oldu.

Rosetta görev ekibinin, Philae sondası yüzeye indikten sonra yaşadıkları "geçici" sevinç...
Rosetta görev ekibinin, Philae sondası yüzeye indikten sonra yaşadıkları “geçici” sevinç…

Buna rağmen, geçen birkaç hafta içinde kuyrukluyıldız aktivitesi azalma göstermeye ve bunun sonucunda Rosetta da tekrar kuyrukluyıldıza yaklaşmaya başladı. Bu hafta Rosetta 200 km gibi bir yakınlığa ulaştı. Bu uzaklık Philea ile iyi bir iletişim kurabilmek için limit mesafe. Bugünlerde ise aracın uzaklığı 170 km’ye kadar düşürüldü.

Şu sıralar, yüzey aracı ekibi Haziran ve Temmuz’da aldıkları verileri analiz etmeye devam ediyor ve bu analizler sonucunda Philea’nın uyku modundan çıktığındaki durumunu anlamayı umuyorlar.

Almaya Cologne’de bulunan DLR Yüzey Kontrol Merkezi’nden Philea’nın teknik yöneticisi Koen Geurts şöyle diyor: “Philea’nın iki vericisinden birinin ve iki alıcısından birinin daha fazla çalışamayacağını tespit ettik ve şu an diğer alıcı da zarar görmüş gibi duruyor. Bazen beklendiği gibi açılmıyor veya çok erken kapanıyor, bu şu anlama geliyor büyük ihtimalle iletişimi kaybedeceğiz.”

Bu haber üzerine takım gelecek vaat eden ve düzenli iletişimi tekrar sağlayacak bir strateji geliştirmeye çalışıyor. Ama şu bir gerçek ki, bu zamana karşı bir yarış: kuyrukluyıldız şu sıralar Mars yörüngesinin ötesinde ve ısısı düşüyor.

“Ne yapacağımızı yüzeyin ısısı işlemi durduracak kadar düşmeden, Ocak sonuna kadar kararlaştırmalıyız: Philea -51C ‘un altında çalışamaz” diye ekliyor Koen Geurts.

Philae'nin inişinin bir canlandırması
Philae’nin inişinin bir canlandırması

Bu sırada Rosetta planlara uygun olarak veri göndermeye devam ediyor. Kuyrukluyıldızın yüzeyindeki değişimi, atmosfer ve plazma çevresini inanılmaz bir şekilde analiz ediyor. ESA’nın Rosetta Projesi bilim inanlarından Matt Taylor şöyle diyor:

“Kuyrukluyıldızdaki birinci yılımızı kutladık ve bize gelecek yılın getireceği bilimsel keşifleri bekliyoruz. Gelecek yıl, daha uzak bir gezi yapmayı planlıyoruz, bu sefer kuyrukluyıldızın kuyruğu boyunca hareket edeceğiz ve 2.000 km dışa çıkacağız. Bunu tamamlamak için, görevin sonuna doğru bir kaç yakın uçuş yapmayı umuyoruz ve uyduyu kuyrukluyıldızın üstüne bırakmaya hazırlanıyoruz.”

Görevin sonunda yapılması planlanan şey, Rosetta’nın planlı bir şekilde yüzeye çarptırılması. Bu plan altı ay önce işlemlerin Aralık 2015’ten Kasım 2016’ya uzatıldığının açıklanmasıyla beraber su yüzüne çıkmıştı.

Güneş enerjisiyle çalışan Rosetta, kuyrukluyıldızın 6.5 yıllık döngüsü içinde Jüpiter’in yörüngesinin ötesine geçip Güneş’ten uzaklaştıkça, çalışmak için bir daha yeterli enerji alamayacak. Rosetta derin uzayda, önceki 31 ay boyunca Ocak 2014’te biten uyku durumunda yaptığı gezintiden daha da uzağa seyahat edecek.

Ek olarak, gelecek Eylül’de Rosetta ve kuyrukluyıldız Dünya’dan bakıldığında Güneş’e görsel açıdan çok yakında yer alacak. Dolayısıyla bilimsel bilgileri alma ve işlemleri gerçekleştirmek çok zor olacak. Rosetta ekibi, Rosetta’ya ulaşabildiğimiz bu süre zarfında kuyrukluyıldıza yaklaşmak ve dramatik sonun gerçekleşmesi için yapılması gereken manevraları araştırıyorlar.

ESA’nın Rosetta Uzay Aracı Operasyon Müdürü Sylvain Lodiot şöyle diyor:

“Hala görevin sonunun nasıl bir senaryo içereceğini tartışıyoruz. Bu çok kompleks ve ilgi çekici hatta uçuş dinamiği ekibimizin Philea’yı kurtarmak için bir planı bile var. Programımıza göre Rosetta’nın eylül sonunda kuyrukluyıldızla yavaş bir final çarpışmasını sağlamayı mümkün kılan en uzak noktaya ulaşmadan önce, ilk olarak belki bir km’den daha yakın bir eliptik yörüngeye girmek için Ağustos’ta hamle yapılacak.”

Bu hamleler sonucunda bilimsel gözlemlerin görev sonuna kadar devam etmesi ve Rosetta’nın gereçlerinin emsalsiz uzaklıklardan özgün veriler göndermesi bekleniyor.

“Rosetta’yı görevin sonuna kadar kontrol edeceğiz ama, bir noktadan sonra Rosetta ile bir daha konuşmamız mümkün olmayacak” diye ekliyor Sylvain.

ESA’dan Rosetta Görev Müdürü Patrick Martin ise şöyle diyor:

“Rosetta’nın kuyrukluyıldıza inişi (çarpışı) bu inanılmaz göreve yakışır bir biçimde olacak.”

Çeviri: Ece Özen
Düzenleme: Zafer Emecan

Kaynak