Rosetta, ESA (Avrupa Uzay Ajansı) tarafından geliştirilen ve Philae isimli sonda ile birlikre 67P/Churyumov-Gerasimenko isimli kuyruklu yıldızda ayrıntılı çalışmalar yapmak üzere 2 Mart 2004’te fırlatılan uzay aracıdır. Uzun ve çetrefilli (6,4 milyar km) bir yolculuktan sonra, 6 Ağustos 2014 tarihinde bir kuyruklu yıldızın yörüngesine giren insan yapımı ilk araç olarak tarihe adını yazdırdı.

Rosetta görev ekibinin, Philae sondası yüzeye indikten sonra yaşadıkları "geçici" sevinç...
Rosetta görev ekibinin, Philae sondası yüzeye indikten sonra yaşadıkları sevinç…

Rosetta, yolculuğu sırasında ivmelenmek amacıyla 3 kez Dünya’nın 1 kez de Mars’ın etrafında dolanarak kütleçekimlerinden faydalandı. (bkz: kütleçekim sapan etkisi)

Gelelim asıl amaca: Rosetta misyonu, bir kuyruklu yıldız üzerinde en ayrıntılı çalışmayı yapan uzay aracı olmak üzere planlandı. Bu misyonda Rosetta ve yavrusu Philae’ye büyük iş düşüyordu. Uzay aracının bugüne kadar ilettiği veriler, kuyruklu yıldızların yapısı, dolayısıyla Güneş Sistemi’nin erken dönemi, oluşum aşaması ve gezegenlere su ile yaşamın nereden geldiği hakkında birçok ipucu ve cevaplar verecek. Elbette yeni soruları da beraberinde getirecek.

PHILAE GÖREVİ

Rosetta, 5 Ağustos 2014’te 67P’ye yakınlaşarak kuyruklu yıldızı 3 ay izledi ve 30 km yakınlaşarak asıl yörüngeye girdi. Kuyruklu yıldızın zemin yapısını araştırma görevi ise Philae’ye düşüyordu. 10 yıllık beraber süren yolculuğun ardından ayrılma vakti gelmişti.

Rosetta

10 Kasım 2014’te solukların tutulduğu saat 08:35’te Philae, 67P’ye oturtulmak üzere Rosetta’dan ayrıldı. İlk inişini saat 15:33’te yapan Philae, zıpkınlarının çalışmaması nedeniyle kendisini yüzeye sabitleyemedi ve 67P’nin çok düşük olan kütleçekiminden dolayı yüzeyden sekerek uzayda 1km sürüklendi. Bu yaşanan aksiliğin ardından Philae, hedeflenen koordinattan 1km ötede, Güneş görmeyen (yarı gölge) kayalıkların dibinde durabildi. Bu durum Philae’nin bir süre sonra enerjisinin tükeneceği ve gölgede olduğundan dolayı şarj olamayıp uyuyacağı anlamına geliyordu. Bu aksiliklerden dolayı Philae görevi hızlandırılarak erken başlatıldı. Böylelikle Philae, bilimsel görevlere başlamak üzere aceleyle kolları sıvadı.

Philae, görevi süresince COSAC isimli cihazı ile 67P’nin çok zayıf atmosferinde oksijene ve kompleks organik moleküllere rastladı. Elde ettiği bilimsel verileri analiz için telsiz bağlanısı kullanarak Dünya’ya gönderebilmeyi başardı.

Rosetta uzay aracının ROSINA cihazı operasyon şefi yardımcısı Martin Rubin,“Yeryüzünde yaşamın kaynağı için çok önemli kabul edilen unsurlar keşfedildi. Farklı moleküller bulduk, özellikle de organik moleküller. Bunların kuyruklu yıldızlardaki varlığından haberimiz yoktu. Amino asitler buna örnek. Aynı zamanda farklı hidrokarbonlar da vardı. Bir başka örnekse, moleküler oksijen -ki burada, yeryüzünde soluyoruz. Yaşam olmasa da kuyruklu yıldızda çok şey bulduk.” Diyor Martin Rubin ve devam ediyor; “Yeryüzünde kullandığımız suyun tümüyle bu tarz bir kuyruklu yıldız tarafından getirilmiş olamayacağı kanısına vardık. Belki küçük bir katkısı olabilir. Suyun daha uyumlu olduğu kuyruklu yıldızlar da mevcut.”

Philae’nin bu 57 saatlik görevinden sonra pillerinin tükenip şarj olamamasından dolayı uyku süreci başlamış oldu.

Rosetta-Philae Görevi Sürecinde Elde Edilen Veriler

-67P kuyruklu yıldızının ultraviyole dalga boyunda nadiren karanlık olduğu,

-Hidrojen ve oksijen moleküllerinin kuyruklu yıldızlardaki varlığı,

-Yüzeyde kayda değer su-buz olmadığı kanıtlandı.

-ROSINA kütle spektrometrelerinden alınan verilere göre 67P’de ki ağır suyun oranı, normal suyun oranına göre Dünya’dakinden üç kat fazlaydı. Bu verilere göre kuyruklu yıldızdaki ağır ve tümleşik toz-buz karışımı, 67P’nin düşük yoğunlukta dolayısıyla bol gözenekli yapıda olduğuna işaret ediyordu. Fakat kafaları karıştıran şey, bu kadar düşük yoğunluklu yapısına rağmen 67P’de hiç büyük mağaraya rastlanmamasıydı.

rosetta-philae-001285

Mağara ölçümü, Rosetta görev ekibinden Martin Pötzold’un fikriyle yapıldı. 67P’nin kütle çekim alanını ölçmek için Rosetta Bilim Testi (Rosetta Science Experiment) kullanıldı. Bu ölçümlerdeki temel faktör doppler etkisiydi. Dünya’daki radyo frekansına göre Rosetta’nın ölçtüğü fekanslar değişiklik gösterdi. Sinyallerdeki değişikliğe göre kuyruklu yıldızın kütle çekim alanının resmi oluşturuldu. Ölçülen ivme değerlerinden yola çıkılarak, büyük bir mağaranın olmadığı anlaşıldı.

Mağara çelişkisinden çıkan sonuca göre, iç kısım dışa göre daha homojen ve düşük yoğunluklu olmalıydı.

ROSETTA MİSYONUNDA BÜYÜK FİNAL

Rosetta, 30 Eylül 2016’da görevini tamamlayıp kontrollü bir şekilde kuyruklu yıldızın yüzeyine indirilecek.
67P’ ye indirilen araç hakkında Rosetta ekibinden Martin Rubin, ölçümlerin görevin son anına kadar devam edeceğini söylüyor: “Eylül ayında yavaşca kuyruklu yıldıza indireceğiz. Dünya’dan çok ama çok uzak olacağız, dolayısıyla yeterli miktarda enerjimiz olmayacak. Bu sebepten dolayı, kuyruklu yıldıza inince misyonu tamamlamayı istiyoruz. Ancak inerken de ölçümlere devam edeceğiz. Yeni moleküller ve bileşenler bulmayı arzu ediyoruz.”

rosetta-final-inis

Rosetta, bu son görevde yakın çekimli ve yüksek çözünürlüklü görüntüleri de Dünya’ya iletmeyi ihmal etmeyecek.
Rubin, bu son görevde her anın kendileri için büyük bir önem taşıdığını belirtiyor: “Bilimsel açıdan bakınca, kuyruklu yıldıza yakınlaşmak bizim için çok ilginç olacak. Şu ana kadar keşfedemediğimiz unsurları keşfetmeyi ümit ediyoruz. Kaynağa ne kadar yakın olursak o derecede az rastlanır moleküller yakalayacağız.”

Çarpışma 50cm/saniye hızında gerçekleşecek. Misyon tamamlandığında Rosetta, Philae ile birlikte 67P/Churyumov-Gerasimenko kuyruklu yıldızında dramatik bir şekilde sonsuza dek seyahat edecek.

Where is Rosetta uygulamasından (http://sci.esa.int/where_is_rosetta/) Rosetta’nın şuan ki konumuna gözatabilirsiniz. Ayrıca buradan (https://twitter.com/Philae2014) Philae’nin Twitter hesabına bakabilirsiniz. 

Hazırlayan: Aysel Bozan

Kaynaklar:
http://www.euronews.com/2016/08/05/spacecraft-rosetta-prepares-to-crash-land-on-comet-67p
https://www.youtube.com/watch?v=33zw4yYNGAs&feature=youtu.be
https://en.wikipedia.org/wiki/Rosetta_(spacecraft)
https://en.wikipedia.org/wiki/Philae_(spacecraft)
http://sci.esa.int/where_is_rosetta/