Türk Astronom Ve Kaşif; Dr. Sunay Ibryamov

Ülkemizde bilim alanında başarılı insanların önemli çalışmalara imza atmış olsalar bile yeterince tanınmadığını biliyoruz. Astronom, astrofizikçi ve aynı zamanda bir kaşif olan Sunay Ibryamov da, önemli çalışmalar ve keşiflerine rağmen ülkemizde pek tanınmamış onlarca bilim insanından biri. Kozmik Anafor olarak bu değerli insanımızı sizlere tanıtmaktan gurur duyacağız.

Sunay Ibryamov Kimdir?

Aslen Türk olan Sunay Ibryamov, 13 Haziran 1988 tarihinde Bulgaristan’ın Shumen şehrinde, İbrahim Hasanov ve Bahtiye Hasanova çiftinin ikinci çocuğu olarak dünyaya geldi. Çocukluğu, Shumen şehrine bağlı yaklaşık 600 nüfusa sahip bir köyde geçti. Okulu köyüne yaklaşık 10 km uzaklıktaydı.

Küçüklüğünde içine kapanık bir yapıya sahip olan Ibryamov, doğayla iç içe olmayı seven biri olmasının yanı sıra, matematik problemleriyle uğraşmaktan da zevk alıyordu. 2003 yılında 8. sınıfa geldiğinde Fizik ve Astronomi dersleriyle tanıştı ve bu derslerden “Gezegenimiz Dünya” konulu bir sunum ödevi aldı. Astronomiye olan tutkusu, bu sunumu hazırlarken keşfettiği kitaplar sayesinde başladı ve bir daha da sonlanmadı. İlkokul döneminde oldukça başarılı bir öğrenci olan Ibryamov, başarılarını hayatının ilerleyen dönemlerinde de devam ettirecekti. Nitekim 2007 yılında Kaolinovo Georgi Stoykov Rakovski Lisesi’ni birincilikle bitirdi. Aynı yıl, ne yazık ki babasını kaybetti.

Ibryamov’un bir tarım kooperatifinde çalışmakta olan babası, köylerinde Bulgaristan’ın en büyük Kaolin madeni bulunduğundan oğlunun Jeoloji uzmanı olmasını istiyordu. Aslında Ibryamov’un kendisi 8. sınıfta Astronomi ile tanışana dek Hukuk okumak istiyordu. Ev hanımı olan annesi Bahtiye Hasanova ise, oğlunun doktor olmasını istemişti.

Ancak çoktan Astronomi’nin büyüsüne kapılmış olan Ibryamov, Astronom olmak için Shumen Üniversitesi Doğa Bilimleri Fakültesi Astronomi Bölümü’nü seçti ve 2011 yılında bölümünde ‘en başarılı öğrenci’ olarak buradan mezun oldu. Mezun olmadan önce burada asistan öğrenci seçildi ve diğer Astronomi öğrencilerine Gözlemsel Astronomi dersleri verdi. Bu sırada Bulgaristan’ın Rozhen Ulusal Gözlemevi’nde astrofizikçi olarak çalışmaya başlamıştı. 2012’de Sofya Üniversitesi Fizik Fakültesi Astronomi ve Astrofizik bölümünü ise fakülte birincisi olarak bitirmekle beraber, fakülte Ibryamov’a altın rozeti layık görmüştü. 2013 ve 2015 yılları arasında Bulgar Bilimler Akademisi Astronomi Enstitüsü ve Ulusal Gözlemevinde Astrofizik ve Yıldızsal Astronomi alanında doktora yaparken 2014 yılında da Shumen Üniversitesi, Teorik ve Uygulamalı Fizik Bölümü ve Gözlemevi’nde Astrofizik profesör asistanı olarak göreve başlamıştı.

Keşifleri

NASA 2010 yılında Katil Asteroidler Projesi’ni başlattı. Katil Asteroidler Projesi’nde görev alan Ibryamov, daha sonra Hawaii Üniversitesine bağlı Pan-STARRS çalışmalarında da görev aldı. Proje kapsamında Hawaii’de bulunan 1.80 metrelik Pann-STARRS 1 teleskobuyla çekilen fotoğraflar, daha önce belirlenmiş araştırma takımlarına analiz için gönderiliyordu. 48 saat içinde fotoğrafların analizlerini rapor halinde gönderen takımlardan birinde bulunan Sunay Ibryamov, toplamda 22 yeni asteroidin ön keşfini yaptı. Ancak bunlardan üç tanesi doğrulanabildi. Bu asteroidler; 2011 FU88, 2011 HK35 ve 2011 FY16 asteroidleriydi. 2011 FY16 asteroidinin yörüngesi tam bir kesinlikle hesaplanabildiğinden, Ibryamov bu asteroidi isimlendirme hakkına sahip oldu ve bu asteroide öğretmeni Prof. Diana Kjurkchieva’nın ismini verdi. Asteroidin yeni ismi artık “(343743) Kjurkchieva” olmuştu. Aslında bu asteroid 5 Eylül 2008’de keşfedilmiş ve 2008 SJ232 olarak isimlendirilmişti. Ancak keşfedildikten sonra asteroidin yörüngesi hesaplanamamış ve kaybedilmişti. Ibryamov asteroidi yeniden keşfedince sırasıyla üç farklı isim almıştı;

2008 SJ232
2011 FY16
(343743) Kjurkchieva

Kjurkchieva hakkında bilgi vermek gerekirse… Ana asteroid kuşağında bulunuyor ve Güneş’in etrafında dönme süresi 4 yıl 153 gün 10 saat.

Ibryamov’un keşfettiği diğer asteroidlere henüz isim vermemiş olmasının sebebi ise yörüngelerinin tam bir kesinlikle hesaplanmamış olmalarıdır. Ancak bu iki asteroid, proje tarafından doğrulanmış durumdadırlar. Yani eğer 2011 FU88 ve 2011 HK35 asteroidlerinin de bir gün yörüngeleri hesaplanırsa, Ibryamov bunlara Ulusal Astronomi Birliği kurallarınca isim önerme hakkına sahip.

Asteorid keşiflerinin gerçekleştiği zamanlarda Bulgaristan medyasının yoğun olarak ilgilendiği Ibryamov birkaç Türk medyasında da yer almıştı. Ancak Bulgaristan medyası Ibryamov’a televizyon röportaj ve haberleri şeklinde yer verirken, Türk medyası yalnızca çevrimiçi gazete haberleri olarak yer vermişti. Bir haber sitesi ise, Ibryamov’un keşfettiği asteroidin “İstanbul” olarak isimlendirildiğini iddia etmişti.

Tüm bu önemli asteroid keşiflerinin yanı sıra 5’ten fazla yeni değişken yıldız keşfi gerçekleştiren henüz 27 yaşındaki Sunay Ibryamov, 2016 yılında “Doktor” ünvanına da sahip olarak, şu an Gözlemsel Astrofizik, Hertzsprung-Russell Diyagramı Anakol Öncesi Yıldızlar alanında çalışmalarına devam ediyor.

Not: Sunay Ibryamov’un tüm çalışmalarından ayrı ayrı bahsetmek mümkün değil. Bu nedenle Ibryamov’un çalışmaları ve başarıları hakkında çok daha ayrıntılı bilgileri kaynaklarda belirtilmiş linklerden edinebilirsiniz.

Ayrıca bu yazının hazırlanmasına yardımcı olduğu için Dr. Sunay Ibryamov’a ayrıca teşekkür ediyoruz.

Kemal Cihat Toprakçı

Kaynaklar ve Referanslar;
(1) http://astro.shu-bg.net/sunay/CV_en.htm

(2) https://tr.wikipedia.org/wiki/343743_Kjurkchieva

(3) https://tr.wikipedia.org/wiki/Sunay_Ibryamov

(4) http://www.tamsat.org.tr/bilim/genc-astronom-sunay-ibryamovun-basari-oykusu/

(5) http://bas.academia.edu/SunayIbryamov