Hepimiz yukarıdaki gibi şaşalı uzay fotoğraflarını görmeye alışkınız. Peki bunlar çekildiklerinde gerçekten renkli mi oluyor, yoksa Photoshop gibi programlarla mı renklendiriyorlar?

Öncelikle şunu belirtelim: Bilimsel alanda çalışmalar yapan astronomlar için renkli fotoğraf önemli değildir. Sadece, bilimsel çalışmaları için “ihtiyaçları olan” dalga boyunda çekim yaparlar ve çalışmalarını o fotoğraflar üzerinden yürütürler. Çoğunlukla da bu tek bir dalga boyudur ve “siyah-beyaz“dır.

Amatör astronomlar ise, fotoğraflarını “renkli” çekerler. Gördüğünüz tüm renkler gerçek renklerdir. Kimi zamanlar da bilim insanları halka çalıştıkları gök cisimlerini göstermek isterler ve normalde ihtiyaç duymadıkları renkli fotoğrafları yayınlarlar. Bu fotoğraflar da (nadir durumlar haricinde) gerçek renklerdedir.

Şimdi konumuza astrofotoğrafçılık (amatör astronomi) alanında dönüş yapalım: Aslında bu sorunun temelde iki cevabı var. Bu durum çekimde kullanılan ekipmana göre değişiyor.

1. DSLR Kamera ile Astrofotoğrafçılık

Bir DSLR kamera olan Canon EOS 60Da
Bir DSLR kamera olan Canon EOS 60Da

 

Bir DSLR kamera, çektiği fotoğrafları eğer tek renk(monochrome) modunda değilse daima renkli olarak çeker. Bu gökyüzü çekimlerinde de böyledir. İsterseniz yıldız, isterseniz bulutsu, isterseniz gökada çekin, renkli çıkacaktır.

Hatta seçtiğiniz renk ayarına göre renklerin değiştiğini de görebilirsiniz. Örneğin manzara modunda maviler daha baskın olacaktır. Bu sebeple gökyüzünü çekerken astrofotoğrafçılar olabildiğince nötr haliyle çekmek isterler ki üzerilerinde gereken işlemleri diledikleri gibi yapabilsinler.

Aşağıda Ege Üniversitesi Gözlemevimizden çektiğimiz Halter Bulutsusu(Dumbbell Nebula)‘nın tek kare çekilmiş halinin nasıl çıktığı ile, yazılımla bu fotoğrafların birleştirilip işlenmiş halini görebilirsiniz.

DumbbellDSLR2

Aynı fotoğrafın biraz daha farklı işlenmiş hali ise aşağıdaki gibi.

Dumbbell-2-1

2. CCD & Monochrome Kamera İle Astrofotoğrafçılık

Bilimsel çalışmalarda CCD kameralar kullanırız. CCD’lerin renkli olanları olmasına rağmen çoğu zaman renksiz olanları tercih edilir. Ayrıca bu kameraların çözünürlüğü sanılanın aksine bir DSLR kameradan küçüktür. Çekilen fotoğraflar 1024×1024, 2048×2048 ya da 4096×4096 piksel boyutlarında veya katları şeklinde olabilir. Çözünürlüğün düşük olması çoğu zaman önemli değildir. Bunun aksine onu bilimsel anlamda öne çıkaran şey, her bir pikseldeki değerin bir sayısal karşılığı olmasıdır. Böylelikle fotoğraf üzerinden ölçümler yapılabilir.

atik_ccd
Atik marka bir CCD kamera

 

Günümüzde astrofotoğrafçılar da sık sık CCD kullanırlar. Bu durum genelde DSLR’den bir sonraki adım olarak kabul edilir. Peki şaşalı renklere sahip fotoğraflar çekmek isteyen astrofotoğrafçılar neden siyah beyaz fotoğraflar çeksin? Bunun elbette teknik bazı avantajları var, fakat buradaki konumuz renk olduğu için neden siyah beyaz çekmek istediklerine odaklanalım.

Aslında çekilen görüntüler siyah beyaz olmasına rağmen, teleskop ile kamera arasına takılan filtreler farklı dalgaboyu aralıklarında veya kanallarda görüntü almayı sağlar. Bunlardan bilimsel filtreler UBVRI iken, diğer renk filtreleri LRGB‘dir. UBVRI’daki U(ultraviolet-mor öte), B(Blue-Mavi), V(Visual-Görsel), R(Red-Kırmızı), I(Infrared-Kızılöte)yi ifade ederken LRGB’deki L(luminance-parlaklık), R(Red-Kırmızı), G(Green-Yeşil), B(Blue-Mavi)yi ifade eder. Astrofotoğrafçılar genellikle LRGB kullansa da başka çeşitli filtreler de bulunur. (Örneğin darbant Ha, OIII, SII, NII. Bunlarda renk atamaları çoğunlukla işleyenin tercihine kalmıştır)

En nihayetinde farklı kanallarda çekilen görüntüler bir yazılım aracılığı ile birleştirilir. Günümüzde bu konuda en başarılı yazılımlardan birisi PixInsight yazılımıdır. Bu yazılımda çektiğiniz fotoğraflardaki filtreleri tanımladığınız takdirde, çeşitli işlemler sonucunda elinizde renkli bir fotoğraf bulunur.

Aşağıdaki Koza Bulutsusu (Cocoon Nebula) fotoğrafı Sedat Bilgebay tarafından RGB filtreler kullanılarak çekilmiş siyah-beyaz karelerdir. Dikkatle baktığımızda her filtrede farklı bölgelerin farklı detaylar verdiğini görürüz.

RGB_Photo_Small

 

Eğer bu üç kareyi PixInsight yazılımında birleştirirsek, aşağıdaki renkli haline ulaşırız. Aynı işlemi Photoshop ile çekilen fotoğrafları kanallara(kırmızı-yeşil-mavi) atayarak da birleştirebiliriz.

RGB_Full_Small

Tabi ki olay burada bitmez. Bundan sonra tamamen bilgi birikimi, tecrübe ve yetenekler kullanılarak fotoğraf işlenir ve detaylar ortaya çıkarılarak çok daha güzel hale getirilir.

Katkılarından ötürü Sedat Bilgebay‘a teşekkür ederiz.

Ögetay Kayalı