Atarcalar(pulsarlar) ortalama 10-15 km yarıçapa sahip, fakat 700.000 km yarıçapa sahip Güneş’ten daha fazla kütlesi bulunan aşırı yoğun, güçlü manyetik alana sahip nötron yıldızlarıdır.

Manyetik kutuplarının dönüş ekseniyle çakışmaması sonucu nötron yıldızı kendi ekseni etrafında dönüş yaparken, manyetik eksenin baktığı doğrultu uzayı bir koni biçiminde tarar. Bu manyetik eksenden saçılan ışıma (radyasyon), tıpkı bir deniz feneri gibi onu belirli zaman aralıklarında yanıp sönüyor olarak görmemize sebep olur.

Eğer manyetik eksenini görebiliyorsak, yani bu eksenin bakış doğrultusu, dönüşü sırasında Dünya’ya denk geliyorsa biz bu özel nötron yıldızlarına, her bir kesişmede bir atım yaptığı için atarca (pulsar) diyoruz. İşte biz bu elektromanyetik (foton) atımlarını, “ses“e dönüştürüp kaydedebiliyoruz. Onları bu kadar özel yapan şeylerden biri de gerçekten muazzam hızlarda dönmeleri. Dolayısıyla, kaydettiğimiz sesleri de eşsiz!

Atarca Sesleri

(Not: Bu sesler, eğer kulaklıkla dinliyorsanız kulaklarınızın zarar görmesine veya kulaklığınızın bozulmasına yol açabilir. Sesi, her atarca için verdiğimiz uyarıları dikkate alarak “kısın“. Aynı durum, bilgisayar hoparlörleriniz için de geçerli. Asla ama asla “sesi kısın” yazdığımız atarca seslerinde ortalamanın üzerinde açık olmasın sesiniz)

PSR B0329+54

Kuzey yarıküreden görülen en parlak radyo atarcadır. Bunun dışında tipik, 0,714520 saniye periyoda sahip normal bir atarcadır. Yani kendi ekseni etrafında saniyede 1,5 tur atar. Böylesine hızlar Güneş sisteminde göremeyeceğimiz muazzam hızlardır. Fakat dediğimiz üzere, bu son derece tipik olanı. Dönüş hızı sebebiyle sesi tıpkı bir lokomotifin çıkardığı sesi andırır. Bu kayıt Jodrell Bank-Lovell Teleskobu tarafından alınmıştır.

Dönüş periyodu: 0,714520 saniye (ya da 1,40 Hz), yaş yaklaşık 5,5 milyon yıl. (Ses sonuna kadar açık kalsın)

.

PSR B1822-09

Bu atarca da yukarıdaki ile oldukça benzer bir atarcadır. Dönüş periyodu 0,759096 saniye (ya da 1,30 Hz)’dir. Yaklaşık yaşı 200.000 yıl. Bu kayıt Jodrell Bank-Lovell Teleskobu tarafından alınmıştır. (Ses sonuna kadar açık kalsın)

.

PSR B1933+16

Bu atarca 0,358738 saniye (ya da 2,79 Hz)lik periyoda sahip ve yaklaşık 900.000 yaşında. Tıpkı bir kalp atışı gibi ses çıkarıyor. Bu kayıt Jodrell Bank-Lovell Teleskobu tarafından alınmıştır. (Ses sonuna kadar açık kalsın)

.

PSR B1055-52

Bu atarca ise biraz daha farklı bir duruma sahip. Özel bir dönüş hareketine sahip olduğu için her iki manyetik kutbundan çıkan sesi de duyabiliyoruz. Yani her bir atım, sırayla bir kutuptan geliyor. 2 atımı ise bir dönüş periyoduna eşit. Yani 0,197 saniyelik (ya da 5,07 Hz) dönüş periyoduna sahip bu atarcanın sesini yaklaşık her 0,1 saniyede duyuyoruz. Atarca yaşı ise yaklaşık 500.000 yıl. Bu kayıt Avustralya’daki Parkes radyo teleskobu tarafından alınmıştır. (Ses sonuna kadar açık kalabilir)

.

PSR B0835-45 (Vela Atarcası)

Bu atarca 10.000 yıl önce süpernova patlaması geçiren büyük kütleli bir yıldızın oluşturduğu Vela Süpernova Kalıntısının merkezinde yer alıyor. Bu atarcanın dönüş hızı 89 milisaniyede bir, yani saniyede 11 kere kendi etrafında dönüşünü gerçekleştiriyor(0.089328 saniye ya da 11,2 Hz). Yaşı ise yaklaşık 10.000 yıl. Fakat bu hız daha hiçbir şey değil. Bu kayıt Avustralya’daki Parkes radyo teleskobu tarafından alınmıştır. (Ses yüksek düzeyde açık kalabilir)

.

PSR B0531+21 (Yengeç Atarcası)

Bilinen en genç atarcadır. 1054 yılında patlamış olan süpernovanın geriye bıraktığı Yengeç Bulutsusu’nun kalbinde yer alır. Üstteki pulsardan daha hızlı olarak saniyede 30 tur atar (periyodu 0,033045 saniye ya da 30,3 Hz). Yaşı ise 961 yıl. (Bknz. Yengeç Atarcası) Bu kayıt Jodrell Bank-Lovell Teleskobu tarafından alınmıştır. (Ses yüksek düzeyde açık kalabilir)

.

PSR J0437-4715

Bilinen en yakın ve parlak milisaniye atarcasıdır(MSP). Periyodu öylesine stabildir ki, insan yapımı atom saatlerinden daha duyarlı olarak atımlar yapar. Dönüş periyodu 0.005757 saniye (ya da 173,3 Hz) yani saniyede 174 turdur. Bu kadar hızlı dönüşü sebebiyle çıkardığı ses tıpkı bir yaban arısının sesine benzer. (Uyarı: Sesi önemli düzeyde kısın)

.

PSR B1937+21

Bilinen en hızlı dönüş yapan ikinci atarcadır. Dönüş periyodu 0,00155780644887275 saniyedir. Bu demek oluyor ki bu nötron yıldızı saniyede yaklaşık 642 defa kendi etrafında tur atar. Bu da demek oluyor ki bu nötron yıldızının yüzeyindeki dönüş hızı, ışık hızının yaklaşık 7’de 1’ine eşittir. Böyle koşullarda merkezkaç kuvvetinin nötron yıldızını dağıtması beklenir, fakat oldukça yoğun olup ufak bir hacme sıkıştığından, yüzeyindeki muazzam çekim kuvveti onu bir arada tutar. Bu atarcanın sesinin simüle edilmiş halini aşağıda dinleyebilirsiniz. (Uyarı: Sesi iyice kısın)

Ögetay Kayalı

Kaynak
1. http://www.jb.man.ac.uk/pulsar/Education/Sounds/
2. http://arxiv.org/pdf/0801.2589v2.pdf

One reply on “Atarca (Pulsar) ve Sesleri”

  • Elif
    16 Aralık 2018 at 16:40

    Harika bilgilendirme. Teşekkürler . Site müthiş

Comments are closed.