Gezegenler Neden Bazen “Göz Kırpar Gibi” Titreşir?

Çoğunuz gökyüzünde gezegen ve yıldızları ayırmanın en pratik yolunun, ışıltısının titrekliği olduğundan haberdar. Evet, şu yazımızda detaylı biçimde anlattığımız gibi, geceleri yıldızların ışıkları göz kırpar gibi titreşir ve bazen de bu titreşim sırasında değişik renklere bürünüyorlarmış gibi görünür.

Ancak, gezegenlerden (Venüs, Satürn, Jüpiter, Mars) bize gelen ışıklar sabit ve durağan görünür gökyüzünde titreşmezler. Böylelikle, bir yıldız ile gezegeni birbirinden rahatlıkla ayırabiliriz.

Ancak, kimi durumlarda gezegenlerin de aynen yıldızlar gibi titreştiğine şahit olmuşsunuzdur. Bunun birkaç sebebi var: İlk sebep, gördüğünüz gezegenin ufuk çizgisine yakınlığı ile ilgili.

Dünya yuvarlak olduğu için, bir gökcisminin ışığı atmosferden geçerken ufuk çizgisine ne kadar yakınsa, o kadar yol almak zorunda kalır. Bu durum, gökcisminin ışığının kırmızıya doğru kayıp, parlaklığının da azalmasına neden olur. Aynı zamanda, gökcisminin ışığı atmosferde aldığı uzun mesafe nedeniyle fazlasıyla “atmosferik türbülans” yaşanan bölgelerden geçmek durumunda kalabilir. Eğer ışık böyle bir fenomenin içinden geçerek gözünüze ulaşıyorsa; ister gezegen ister yıldız olsun, ışığının titrediğini görürsünüz.

İkinci sebep, bulunduğunuz bölgedeki “hava durumu” ile ilgilidir. Eğer gökyüzünü gözlemlediğiniz bölgeyi çevreleyen atmosfer katmanında hava fazlasıyla nemli ise, gökyüzünün görüntüsü nem oranında puslanacak ve ancak yeterince parlak olan gökcisimlerinin ışığı yeryüzüne ulaşabilecek. Işığı yeryüzüne ulaşabilen gökcisimleri ise elbette en parlak yıldızlar ile, zaten çoğunlukla parlak olan Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn gezegenlerinin ışığı olacak.

Böylesine nemli ve puslu bir havada, gözümüze ulaşan bu ışıklar atmosferdeki en ufak hava akımında bile fazlasıyla kırınıma uğrayacaklar ve gezegenler dahi titreşiyormuş gibi görünecekler. Atmosfer tekrar daha az nemli duruma dönüşene veya hava akımları kesilene kadar gece gökyüzündeki her ışıltılı nokta titreşmeye ve renk sapmaları yaşamaya devam edecek.

Sanırız artık, Güneş doğarken veya batarken görülen çok ama çok parlak Venüs gezegeninin bazen niçin titreştiğini ve “yıldız sanıldığını” artık anladınız. Eğer yine de gördüğünüz cismin bir gezegen mi yoksa yıldız mı olduğundan şüpheleniyorsanız, Stellarium veya Starry Night benzeri bir gökyüzü yazılımını kullanmanızı tavsiye ederiz.

En üstteki kapak fotoğrafı, İran’lı astrofotoğrafçı Babak Tafreshi‘ye aittir. Fotoğrafta, gün doğumu sırasında ufukta yükselen Venüs ve Jüpiter gezegenlerini görüyorsunuz.

Zafer Emecan

Bu yazımız, sitemizde ilk olarak Ekim 2016 tarihinde yayınlanmıştır.