Fizik / Astrofizik

Nisan, 2015

• 30 Nisan

  Özel Görelilik 5: Boy Kısalması

  

  Özel göreliliğin bir diğer önemli sonucu da boy kısalmasıdır. Tıpkı zaman genişlemesinde olduğu gibi, ışık hızına yakın hızlarda boy da göreli olarak değişime uğrar. Bir cisme göre durgun olan biri tarafından ölçülen uzunluk, o cismin öz uzunluğudur. Yine aynı cismin, kendine göre hareketli bir referans sistemi tarafından ölçülen uzunluğu öz …
• 28 Nisan

  Evren Bir Simülasyon Mu? 2: Hologram Evren

  

  Evrenin bir simülasyon olup olmadığı üzerine fikirleri ele aldığımız yazı dizimizin ilk bölümünü bu linkten okuyabilirsiniz.  Bilgi kapasitesinin yüzey alanına bağlı olduğu sonucu oldukça şaşırtıcı olmakla beraber, ancak 1993’te, Nobel ödüllü fizikçi, Gerard’t Hooft tarafından önerilen ve Leonard Susskind tarafından geliştirilen holografik ilke doğruysa doğal bir açıklamaya sahip hale geliyor. …
• 27 Nisan

  Evren Bir Simülasyon Mu? 1: Bilgi ve Entropi

  

  Torunlarımızın zamanda yolculuğu başarıp geçmişe dönerek bizleri kontrol altına alma olasılığı nedir? Yaşadığımız evren, tıpkı bir bilgisayar oyunu gibi, bağıl bir gerçekliğe mi sahip? Bizlerden daha gerçek varlıklardan söz edebilir miyiz? Alvan R. Feinstein, “Aptalca sorular sorun. Eğer sormazsanız, aptal kalmaya devam edersiniz.” sözünü söylerken kendinden oldukça emin görünüyordu; ancak …
• 24 Nisan

  Özel Görelilik 4: Zaman Genişlemesi ve İkizler Paradoksu

  

  Özel göreliliğin oldukça ilginç sonuçlarından birisi de zaman genişlemesidir. Zaman nasıl olur da farklı kişiler için farklı şekilde akar? Aslında bu sorunun cevabı, ilk yazımızda verdiğimiz referans sistemlerinde geçiyor. Oradaki şeklimize geri dönelim. Bir A gözlemcimiz var ve bir trenin üzerinde ilerliyor. Bunu dışarıdan gözlemleyen bir B gözlemcimiz var. A …
• 9 Nisan

  Özel Görelilik 3: Michelson-Morley Deneyi

  

  Bilim adamlarının oldukça ilgisini çeken ışığın hızı her zaman merak konusu olmuştur. Fakat bu yazı dizisini yazmamıza da sebep olan esas keşif, hızından ziyade, yayıldığı ortam olarak “o zamanlarda var olduğu düşünülen” eter içindeki hız değişimleri ni ölçmek amacıyla 1881 yılında Albert A. Michelson’ın tasarlanan deney düzeneğidir. Daha sonra bu deney Michelson ve Edward …
• 6 Nisan

  Özel Görelilik 2: Lorentz Dönüşümleri

  

  Özel ve genel göreliliğin omurgasını oluşturan Lorentz dönüşümleri Hollandalı fizikçi Hendrik Lorentz tarafından elektromanyetizma kuralları gereğince daha önceden bulunmuştur. Fakat o dönemlerde birçok fizikçi gibi Lorentz’in de ışığın yayılması konusundaki çalışmaları Eter maddesinin varlığı üzerinden şekillenmiştir. Klasik elektromanyetik teorinin garipliklerinden biri ışık hızının vakumda sabit olduğunu söylemesidir. Şöyle ki; klasik …
• 4 Nisan

  Özel Görelilik 1: Referans Sistemleri

  

  Bir bahar gününde 1961 model beyaz Chevy Impala’sının içerisinde koltuğuna yayılmış bir şekilde uzun bir yolda ilerliyordu. Güneş, sol tarafındaki ucu bucağı görünmeyen buğday tarlalarının ardından batmaktaydı. Turuncumsu kızıllığı, açık penceresinden de giren hafif rüzgar tarafından bir o yana bir bu yana savrulan buğday tanelerinin arasından süzülüyordu. Gözlerini kısarak gün batımının güzelliğine kaptırdı kendini. Bu …
• 1 Nisan

  Güneş Sistemi Teorileri 3: Modern Laplace Teorisi

  

  Güneş Sistemi’nin oluşumunu açıklamaya çalışan teorileri geçmişten günümüze doğru anlatmaya çalıştığımız yazı dizimizi eğer okumadıysanız, öncelikle birinci ve ikinci bölümlerini okumanızı öneririz. Laplace’ın ortaya attığı orjinal teorideki açısal momentum sorunu Roche’nin denemesinden başlayarak 100 yılı aşkın süre boyunca çözülmeye çalışılmış, bir çok farklı model denenmiştir. Bu uğraşlar sayesinde Güneş Sistemi’nin …

Mart, 2015

• 25 Mart

  Plazma Evren Modeli

  

  Evrenin bir tekillikten aniden genişleme sonucu oluştuğunu öngören “büyük patlama“ teorisi haricinde başka modern evren kuramları da bulunuyor. Bunlardan en bilineni; Nobel ödüllü fizikçi Hannes Alfven‘in ortaya attığı, evrenin sonsuz ve sınırsız olduğu, tüm evreni kaplayan plazma* kütlesinin bazı “yerel” alanlarda trilyonlarca yıl içinde kütleçekim etkisiyle bir araya gelip bugün …
• 11 Mart

  Güneş Sistemi Teorileri 2

  

  Yazı dizimizin ilk bölümünde gözlem araçlarımızın gelişmesiyle birlikte Güneş Sistemi’nin nasıl oluştuğuna dair geliştirilen teorileri görmeye başlamıştık. Gözlem araçlarımızın daha da gelişmesi ve bilimsel bilgi birikiminin artmasıyla bu teoriler de daha fazla olgunlaşmaya başladı. Şimdi bu teori ve modellere göz atmayı sürdürelim: Schmidt-Lyttleton Akresyon* modeli 20.yy başlarından beri popüler olan dualist …
• 10 Mart

  Güneş Sistemi Teorileri 1

  

  Güneş sisteminin ve gezegenlerin oluşumuna dair eski çağlardan beri bir çok görüş bildirildiyse de bunlar bilimsel olmaktan uzaktadırlar. Her ne zaman gök cisimlerinin nasıl ve hangi güçler tarafından hareket ettiklerine dair elimizde fiziksel ve matematiksel modeller geliştirilmeye başlandıysa, teoriler de ancak o zaman bilimsel forma girmeye başlamışlardır. Bu açıdan miladı …
• 8 Mart

  Yıldızların Rengi ve Sıcaklık İlişkisi

  

  Astronomi sitelerinde vakit geçirmeyi seven pek çoğumuz şu bilgi notuyla karşılaşmışızdır; ”Zannedilenin tersine mavi yıldızlar, kırmızılardan çok daha sıcaktır.” Peki ama neden? Günlük yaşamımızdan da bildiğimiz üzere, ısındığı için ışık yayan cisimlerin yaydıkları ışığın rengi, cismin sıcaklığıyla ilgilidir (fluoresan ve led türü soğuk ışık kaynakları şu anki konumuz değil). Örneğin kırmızı renkte …

Ocak, 2015

• 21 Ocak

  Yıldız Astrofiziği 5: Tayf Türleri

  

  Yıldızları incelerken her birinin kendine ait olan parmak izlerine bakarız. Bu parmak izi yıldızlarda tayftır. Her ne kadar hepsi kendine özgü olsa da, ortak özellikler taşıyanları belirli sınıflar altında toplayabiliriz. Bir yıldızın kaderini yalnızca onun kütlesi belirlediğinden(büyük oranda) buna bağlı olan sıcaklık, yarıçap, renk, tayf çizgileri gibi birçok özelliği de …
• 14 Ocak

  Güneş’te Enerji Nasıl Oluşur? (Proton-Proton Reaksiyonu)

  

  Proton Proton reaksiyonu, Güneş ve Güneş’ten küçük yıldızlarda görülen enerji üretim biçimidir. Daha büyük yıldızlarda enerji, CNO (karbon-azot-oksijen) döngüsü ile üretilir. Bu tür reaksiyonlara “füzyon“, yani çekirdek birleşmesi adı verilir. Temelde iki hidrojen atomunun birleşerek bir Helyum atomu oluşturmasına dayanan Proton-proton reaksiyonu için fazla miktarda enerjiye ihtiyac vardır. Bu enerji …
• 11 Ocak

  Yıldız Astrofiziği 2: Tayf

  

  Trilyonlarca kilometre öteden bilgi almak… Gidip inceleme imkanınız yok. Laboratuvarınızda bir yıldız da oluşturamıyorsunuz. Onlardan gelen yegane şey ise ışık. Dolayısıyla onlar hakkında bilgi sahibi olmak için onlardan gelen bilgiyi taşıyan ışıklarını inceliyoruz. Gökyüzüne baktığımızda her ne kadar bir yıldızı tek bir renkte görsek de onlar her renkten (dalgaboyundan) ışık yayarlar. Bir …
• 8 Ocak

  Büyük Patlama Ve İlk Yıldızlar

  

  Büyük patlama teorisine göre, evren 13.7 milyar yıl öncesinde, bir “tekilliğin” aniden genişlemeye başlamasıyla oluşmuştur. Teoriye göre büyük patlama sonrası ortaya çıkan atomların %75’i hidrojen, kalan %25’i helyum ve eser miktarda lityum’dur. Yani en temel ve en hafif atomlardır. Yıldız oluşum teorilerimiz, Güneş ve Güneş’ten daha küçük yıldızların oluşabilmesi için …