45,000 feete (13.7 km) kadar çıkabilen Boeing 747-SP uçağının içine yerleştirilmiş bir teleskoptan ve diğer gerekli ekipmanlardan oluşan NASA’nın SOPHIA gözlemevi, Büyük Patlama (Big Bang)’dan sonra evrende oluşmuş ilk molekülün yerini tam olarak saptayabildi.

Helyum ve hidrojenin birleşimi olan helyum hidrür (hellium hydride), Dünya’dan yaklaşık 3.000 ışık yılı uzaklıkta tespit edildi. Bu molekül, NGC 7027 adlı bir Güneş benzeri yıldızın tozlu kalıntısı olan gezegenimsi bulutsuda bulundu.

Büyük patlamanın yüz binlerce yıl sonrasında bile evren, çok sıcaktı ve atomları bir arada tutan çok fazla radyasyon ile doluydu. Bu zamanlarda sadece hidrojen, helyum ve çok az sayıda lityum atomu varlığını sürdürüyordu. Bununla birlikte yeni araştırmalar, büyük patlamanın 100.000 yıl sonrasında evrenin, helyumun ve hidrojenin birleşerek helyum hidrürü oluşturabilecek kadar soğumuş olduğunu gösteriyor.

Helyum hidrür, laboratuvar ortamında üretilip test edilmesine rağmen, bu molekül ilk defa uzayda tespit edildi ki, bu da erken evrenin kimyasına ışık tutacaktır. Kaliforniya Silikon Vadisi’nde bulunan SOFIA Bilim Merkezi’nin (SOFIA Science Center) yöneticisi olan Harold Yorke açıklamasında bu molekülün oralarda bir yerlerde olduğunu ancak onu bulabilmek için doğru ekipmanlar ile doğru bir konumda gözlem yapmanın gerekli olduğunu ve SOFIA’nın da bunu başarı ile yaptığını söyledi.

Bilim insanları, evrenin ilk molekülünü yani helyum hidrürü, NGC 7027 adlı uzak bir gezegensi bulutsuda tespit ettiler. (Telif: © NASA/SOFIA/L. Proudfit/D.Rutter)

 

Evren soğuduğunda hidrojen atomları helyum hidrür ile etkileşmeye başladı ve yıldız oluşum aşamasını başlatan moleküler hidrojeni oluşturdular. Bu noktadan sonra ise yıldızların içinde, evrendeki diğer elementleri oluştular.

Almaya Bonn’daki Max Planck Radyo Astronomi Enstitüsü’nde (Max Planck Institute for Radio Astronomy) görev yapan ve çalışmanın baş yazarı olan Rolf Gueten’e göre yıldızlararası uzaydaki helyum hidrür varlığının kanıtlarının eksik olması, astronomi dünyasında bir ikilem yaratıyordu.

1970’li yılların sonundan beri NGC 7027 bulutsusunda bu helyum hidrürün olabileceği düşünülüyordu. Yaşlanan yıldızdan gelen ultraviyole radyasyon ve ısı sebebi ile bilim insanları bu yıldızın ortamının helyum hidrür için uygun olduğuna inanıyorlardı. Ancak bu zamana kadar astronomlar bu teoriyi doğrulayamamıştı.

Çeviri: Burcu Ergül

https://www.space.com/astronomers-detect-universe-first-molecule-space.html