Evrende Kaç Tane Galaksi (Gökada) Var?

Gökbilimciler görebildiğimiz evrendeki galaksi sayısından bahsederken, genelde 300-400 milyar gibi bir sayı verirler. Bu da yanıltıcı biçimde evrende 300 milyar galaksi olduğu sanrısı yaratıyor.

Oysa gökbilimciler bu rakamı verirken, “Samanyolu” veya “Andromeda” gibi büyük boyutlu galaksileri kastediyorlar. Cüce galaksi olarak nitelenen küçük boyutlu galaksilerin sayısının ise 7-8 trilyon civarında olduğu tahmin ediliyor.

Normal (aslında büyük) boyutlu Samanyolu gibi galaksiler 50 milyardan birkaç trilyona uzanan bir aralıkta yıldıza sahipken, cüce galaksiler ancak birkaç milyon ila 10-15 milyar arasında yıldız içerebiliyorlar. Çok geniş bir çeşitliliğe sahip bu küçük gökadaların önemli bir kısmı, büyük sarmal veya eliptik galaksilerin uydusu konumunda. Tümü bir arada düşünüldüğünde, toplamda içerdikleri yıldız sayısı görkemli dev galaksilerdeki toplam yıldız sayısı ile yarışır düzeye ulaşabiliyor.

İnsan algısı, güzel görünümlü ve gösterişli şeylere ilgi göstermeye meyillidir. O nedenle, basında veya belgesel yapımlarda çok güzel ve gösterişli göründüğü için çoğunlukla dev spiral yapılı galaksiler ön plana çıkarılıyor. Oysa, o görkemli galaksiler, diğerlerinin yanında evrende sayıca oldukça azlar. Asıl büyük çoğunluk, insanların gördüklerinde “niteliksiz” olarak değerlendirip ilgi göstermedikleri dev boyutlu eliptik galaksiler ve düzensiz yapılı cüce galaksiler. (Galaksi türleri hakkında daha detaylı bilgi almak için bu yazımızı okuyabilirsiniz.)

Tipik bir cüce gökada, düzensiz bir yapıya sahip olmasına karşın, 10 ila 20 bin ışık yılı çapa sahip olabilir. Bünyelerinde, normal gökadalarda görmeye alışkın olduğumuz her çeşit yıldız, küçüklü büyüklü yıldız kümeleri, gaz ve toz bulutları yer alır. Hatta kimilerinin merkezlerinde dev kara delikler keşfedilmiştir. Samanyolu, Andromeda ve Üçgen (Triangulum) gökadasının hakim olduğu yerel gökada grubumuzda da 40 civarında cüce gökada bulunmaktadır. 

Kısaca; görülebilir evrende 300-400 milyar civarında büyük boyutlu galaksi, 7-8 trilyon civarında da küçük boyutlu cüce galaksi yer alıyor. Elbette bu verdiğimiz sayılar kesinlik arzetmiyor. Evrendeki galaksi sayısı hesapladığımızdan çok daha fazla olabilir. Çok uzak mesafeleri gözlemlemeye çalıştığımızda galaksilerin ışıkları bizlere çok soluk biçimde geldiği için, gözlem imkanlarımız kısıtlanıyor. Bizler de, en iyi tahminimizi yapmaya çalışıyoruz. Ancak, ne kadar iyi ve sağlam tahminlerde bulunursak bulunalım, yanılma olasılığımız her zaman mevcut.

En üstte yer alan fotoğrafta, 19 milyon ışık yılı uzağımızdaki cüce galaksi NGC 5477 görülüyor. Galaksinin arka planında (özellikle sağ tarafta) ise, çok daha uzakta olan eliptik ve spiral dev galaksiler rahatlıkla seçilebilir durumda.

Zafer Emecan