Gökyüzü Yazılımları – Stellarium (Gerçek Zamanlı Gökyüzü Simülasyonu)

Bilgisayar teknolojisinin gelişimi sayesinde bundan yıllar önce cilt cilt sayfalar dolusu kataloglardan bir cisim ararken, şimdi basit bir tuşla aradığınız cismin nerede olduğunu bulabiliyoruz.

Üstelik o cismin aradığınız özellikleri de yanında yazıyor, hatta başka bir tarihte hangi zaman aralığında nerede olduğu bilgisine de ulaşabiliyoruz. Yani eğer gökyüzünde ne olduğunu anlayamadığımız bir gök cismi görürsek, Stellarium’dan açıp bakarak ne olduğunu kolaylıkla öğrenebiliyoruz.

Stellarium, bulunduğunuz konum ve tarih/saat bilgisinden yola çıkarak size gökyüzünün eş zamanlı bir simülasyonunu gösteriyor. Sağladığı gelişmiş seçenekler sayesinde ne görmek istiyorsanız sizin için bulması kolay bir hale getiriyor. Üstelik bu yazılım tamamen ücretsiz ve açık kaynak kodlu.

Yazılımı bilgisayarınıza indirmek için: http://www.stellarium.org/

Başlangıç

Stellarium’un iki tane menüsü var. Bunlar farenizi sol tarafa getirdiğinizde ve alt tarafa getirdiğinizde beliriyorlar, yani fare ile sol alt kenarlarda gezinince bu menülerin geldiğini göreceksiniz. Sol menü genel ayar menüsü iken, alt menü gökyüzü seçeneklerini barındıran menüdür. Bunları ve kısayollarını birazdan kapsamlı bir şekilde ele alacağız.

Başlangıçta yapmamız gereken basit iki tane ayar bulunuyor. Bulunduğunuz yerde gökyüzünün nasıl olduğunu görebilmek için öncelikle “Konum Ayarları” bölümünden Konum bilgisini girmeliyiz. Bunun için iki seçenek bulunuyor, şehir adından seçmek ve koordinat girmek. Hangisi sizin için kolaysa onu uygulayabilirsiniz, bana şehir adı daha kolay geliyor. Eğer bulunduğunuz yerin adı çıkmıyorsa endişe etmeyin, yakın çevrenizdeki bir yer de işinizi görecektir.

Burada yükseklik bilgisinin girilmesi çok önemli değil, bunun konmasının sebebi Stellarium’un ışık kirliliğini ve atmosferi hesaba katarak bir görüntü ortaya sunması. Atmosfer ve ışık kirliliği gök cisimlerinin görünümünü etkilediğinden Stellarium konum bilginizi kullanarak size uygun bir görüntü sunmaya çalışıyor. Dilerseniz siz bunu kendiniz de ayarlayabilirsiniz, ya da atmosferik etkiyi tamamen ortadan kaldırabilirsiniz.

İkinci önemli ayar ise Tarih ve Saat ayarı. Gözlem yapmak istediğiniz veya merak ettiğiniz bir zamanı girdikten sonra Stellarium size o an bulunduğunuz yerden gökyüzünün nasıl göründüğünü gösterecek. Ayrıca alt menüde sağ kısımda ileri geri yön tuşlarına basarak zamanı ileri geri yönde hızlandırabilirsiniz. Birkaç kere basarsanız daha hızlı akacaktır. Normal hızında akmasını sağlayan oynatma tuşunun sağındaki tuş ise sizi şu ana geri getirir.

İpucu: Zamanı geri yönde hızlandırmak için J tuşuna, normalleştirmek için K tuşuna, ileri yönde hızlandırmak için L tuşuna basabilirsiniz. Daha hızlı ilerlemesi için birkaç kez basın.

Gözlem İçin Kullanmak

Gözlem amacınıza veya isteğinize uygun olarak Stellariumda gezinebilirsiniz. Ben öncelikle farenin ileri geri kaydırma topunu kullanarak geniş bir açıya alıyorum. Aşağıda gördüğünüz üzere küresel bir görünüş elde ediliyor, böylelikle öncelikle gökyüzünde ne nerede tek çırpıda görmüş oluyorum. Dikkat ederseniz alt menüde FOV(Field Of View) görüş açısı değeri 138 derece.

İşimizi kolaylaştıracak bazı seçenekleri belirleyelim.

1. Yıldızların İsimleri (Kaç kadire kadar gösterilsin?)
2. Takım Yıldız İsimleri ve İşaretleri
3. Gezegen İsimleri
4. Bulutsular (Kaç kadire kadar gösterilsin?)

Eğer basit bulutsuların nerede olduğunu pratik bir şekilde görmek istiyorsanız D veya N tuşuna basabilirsiniz. Buna bastığınızda aşağıdaki gibi bir görüntüyle karşılaşacaksınız.

Burada bulutsu olarak bir genelleme yaptık fakat aslında bunlar temel gök cisimleri ya da daha uygun bir tabiriyle derin uzay cisimleridir. Burada daire içinde artı işaretli olanlar küresel kümeleri, kesikli halka şeklinde olanlar açık kümeleri, kesikli halka etrafında kare olanlar ise küme ile ilişkili bulutsuya sahip bir cismi işaret eder. Aynı zamanda yukarıda görünmüyor fakat elips şeklinde olanlar da gökadaları belirtiyor. Burada görünmemelerinin sebebi kısayol tuşuyla basit bir işlem yapmış olmamız. Bu işlem bize belirli bir kadir değerine kadar olan derin uzay cisimlerini gösterir. Eğer daha sönükleri görmek istiyorsak yan menüden gökyüzü seçeneklerine gitmeliyiz.

Menünün İngilizce görünmesinin sebebi programdaki dil seçiminden kaynaklanıyor, eğer siz Türkçe’yi seçerseniz Türkçe görünecektir.

1) Buradaki kutuyu işaretlediğinizde belirlediğiniz kadir değerine kadar yıldızların isimleri haritada görünür. Kadir değerini ayarlamak için çubuğu kaydırmanız yeterli, arka planda görerek yeterliliğini anlayabilirsiniz.
2) Yukarıdaki işlemin aynısını bu sefer derin uzay cisimleri için yapıyoruz. Dikkat ederseniz sağa kaydırdığımızda daha sönükleri göstermeye başladı, artık görünmeyen gökadalar da işaretli bir şekilde görünüyor. Ben en çok bu ayarla oynuyorum.
3) Bu da aynı işlemi gezegenler için uyarlıyor.
4) Burada kadir değerine göre limit değer verebiliyorsunuz. Eğer kutuları işaretlerseniz yıldızları veya derin uzay cisimlerini şu kadire kadar göster diyebilirsiniz.
5) Bu kısımda atmosferik etki ile ilgili ayarlar bulunuyor. Atmosferi kaldırırsanız görüntü karanlıklaşıp güzelleşecektir. Fakat şehir içinde gerçek bir görüntüyü hedefliyorsanız buradan ışık kirliliği ayarıyla oynama yapabilirsiniz. Aynı zamanda atmosferi kaldırmak için A kısayol tuşunu kullanabilirsiniz.

Farz edelim ki Dumbbell Bulutsusu’nu gözümüze kestirdik ve fareyi kullanarak ona yaklaştık. Gördüğünüz üzere şu andaki FOV değeri 1.53 derece, yani oldukça ufak bir alan. Bu demek oluyor ki zaman geçtikçe Dünya hareketine devam ettiği için gökyüzü de hareket edecek ve Dumbbell Bulutsusu zamanla gözden kaybolacak. Eğer cisminizi seçip boşluk tuşuna basarsanız o cismi ekranda ortalar ve takip eder.

Aynı zamanda tıkladığınız gök cismi ile ilgili bilgiler sol üst köşede görünür. Bunlar gök cisminin tipi, kadir değeri, sağ açıklık, dik açıklık, yükseklik, ufuk açısı ve görünür boyutu gibi parametreler. Koordinatlara değinmişken size kolaylık sağlayabilecek bir diğer özellik de görüntüye koordinat sistemine çizdirmektir. Bunu alt menüden yapabildiğiniz gibi ekvatoryal(eşlek) koordinat sistemi için E tuşuna, alt-az sistem için ise Z tuşuna basarak da getirebilirsiniz.

Kısayollar

Hazırlayan: Ögetay Kayalı