SSCB’nin uzaya fırlattığı ilk uydu olan Sputnik’ten sadece birkaç ay sonra ABD kendine ait ilk uydu olan Explorer 1’i Dünya yörüngesine yerleştirmiş ve Van Allen radyasyon kuşaklarını keşfetmişti.

Explorer 1, 31 Ocak 1958‘de Juno I tipi bir roketin uç kısmına yerleştirilerek yörüngeye gönderildi. Juno I, sadece 10-15 kg taşıma kapasitesine sahip, 21 metre uzunluğunda bir balistik füzedir aslında. Dolayısıyla uyduyu fırlatan da NASA değil, ABD Kara Kuvvetleri Komutanlığı‘ydı.

Yaklaşık 14 kg ağırlığındaki Explorer 1’i ilk ABD uydusu olmaktan daha önemli kılan şey, uydunun bilimsel keşif cihazları barındırıyor olmasıydı. (Sovyetler’in fırlattığı Sputnik ise, “biz uzaya uydu yerleştirdik” anlamına gelen bipleme sesini tüm Dünya’ya yayınlayan bir radyo vericisinden başka birşey içermiyordu. Ancak, daha sonra fırlatılan diğer Sputnik’lere bilimsel keşif cihazları yerleştirilmişti.) Ünlü fizikçi James Van Allen‘ın geliştirmiş olduğu bu cihazlar, Dünya yörüngesindeki elektron ve iyon miktarını ölçmek üzere tasarlanmışlardı.

Uydu, yörüngede yaklaşık bir ay kadar çalışabildi ve bu süre içinde Dünya’ya gönderdiği veriler önemli bir keşfin yapılmasını sağladı: Bugün Explorer 1’in bu keşfine Van Allen Radyasyon Kuşakları ismini veriyoruz.

Bugün birçok uydu, Van Allen kuşakları içinde yer alıyor ve görevlerini sorunsuz olarak yerine getiriyor.

 

Ay’a gidilmedi iddiasında bulunan akıl yoksunu komplo teorisyenleri, Van Allen radyasyon kuşaklarından insanların ve/veya elektronik cihazların geçemeyeceği iddiasını sık sık dile getirirler. Kuşakları keşfeden cihazı geliştiren ve yaptığı çalışmalarla kuşakların varlığını ortaya koyan James Van Allen ise; “tüm bu iddiların saçmalık olduğunu” söylüyor. Evet, gerçekten de böyledir, çünkü Van Allen kuşaklarından geçmek ne insanlar için, ne de elektronik cihazlar için kayda değer tehlike arzetmez.

Her ne kadar çalışır kalma süresi bir ayı geçememiş olsa da, bu ilk ABD uydusu 1970 yılına kadar yörüngede kalıp, Dünya çevresinde 58 binden fazla tur atmayı başardı. Sonrasında ise atmosfere girdi, Pasifik Okyanusu üzerinde tümüyle buharlaşarak yok oldu.

En üstteki görselde solda, uyduyu fırlatan Juno I füzesinin ateşlenme anı görülüyor. Sağda ise, uydunun birebir boyutlu maketini elinde tutan bilim insanlarını görüyorsunuz. Soldan sağa; JPL (Jet İtki Laboratuarı) mühendisi William Hayward Pickering, fizikçi James Van Allen ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD’nin uzay programına katılan Alman roket bilimci Wernher von Braun görülüyor.

Zafer Emecan