“Küp uydu” adıyla türkçeleştirebileceğimiz CubeSat isimli bu uydular, çoğunlukla üniversite öğrencilerinin geliştirdiği ve uzaya gönderip çeşitli araştırmalar yaptığı bir uydu çeşididir.

ABD’li Stanford ve California Polytechnic Üniversiteleri’nin başlattığı bu projeye üye olan her üniversite, kendi uydusunu üretip proje kapsamında uzaya gönderebilir.

CubeSat uyduları, sadece 10x10x10 cm gibi oldukça küçük boyutta tasarlanmak zorunda. Yine de, tasarım ihtiyaçlarına göre 20x10x10 cm (üst üste iki küp) veya 30x10x10 cm (üst üste üç küp) boyutlarında da olabilirler. Ağırlıkları ise genellikle 1 (bir) kg’ı geçmez. Üretilen (ve üretilmekte olan) uyduların her biri değişik işlevlerde ve farklı görevleri yerine getirmek üzere özelleşmişler.

Uluslararası Uzay İstasyonu'ndan yörüngeye bırakılan 3 adet küp uydu.
Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan yörüngeye bırakılan üç adet küp uydu.

 

Uydunun görevinin ne olacağı ise, üreten üniversitenin amacına bağlı. Dünya üzerinde 40’dan fazla üniversite şimdiye kadar bu uydulardan onlarcasını üretip uzaya gönderdi. Bunlar arasında İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından hazırlanan ve 2009’da Hindistan tarafından uzaya fırlatılan ITÜpSAT1 uydusu da yer alıyor.

Bu minik uyduların görevleri çeşitli demiştik. Basitçe bazılarını söyleyelim; radyo iletişim kontrolü yapmak, manyetik alan ölçümünde bulunmak, yeryüzünü fotoğraflamak, kozmik ışınları gözlemlemek vb…

İTÜ’nün uzaya gönderdiği ve kutupsal bir yörüngede her 90 dakikada bir gezegenimizi turlayan ITÜpSAT1 uydusunun amaçlarından biri de fotoğraf çekmekti. Üzerinde bulunan 640×480 piksel çözünürlüklü kamerası ile yeryüzünü görüntüledi. Uydunun Hindistan’dan fırlatılışını bu linkten izleyebilirsiniz. Uydudan alınan sinyalleri ise bu videoda “dinleyebilirsiniz”: https://youtu.be/eet3oI2YgxI.

ITÜpSAT1 uydusunun çalıştığı 6 aylık süre boyunca, uydudan gelen sinyaller ülkemizde veya Dünya üzerindeki herkes tarafından rahatlıkla alınabilmişti.

CubeSat
ITÜpSAT1 uydusu, fırlatılmadan önce İTÜ öğrencisinin elinde…

 

Tabii, bu tür uyduların yapımındaki asıl amaç hiçbir zaman fotoğraf çekmek değildir. CubeSat uyduları, öğrencilerin teknik becerilerini geliştirmeleri ve test etmeleri amacıyla oluşturulmuş bir programın parçasıdır. Dolayısıyla, ITÜpSAT1 uzaya gönderilirken de amaç fotoğraf çekmek olmadı. Yapılış amacı, uyduya yerleştirilmiş denge sistemini ve çalışma verimini test etmekti.

CubeSat uyduları, üzerlerinde herhangi bir yakıt taşımadıkları için, yörüngeye yerleştirildikten sonra zamanla yeryüzüne yaklaşır ve birkaç ay veya yıl içinde atmosfere girerek yanıp yok olurlar. Bizim İTÜpSAT1 uydumuz da, ortalama 740 km yükseklikteki yörüngesinde 6 ay görev yaptıktan sonra, işlevini yitirdi ve atmosfere girerek çoktan yanıp kül oldu.

Şu aralar bu tür uyduları lise öğrencilerimiz de yapabiliyorlar. Örneğin, Antalya Anadolu Lisesi öğrencileri geçtiğimiz ay tasarladıkları uydu ile Tübitak proje yarışmasında ikinci oldular ve şu an uydularını geliştirmeye devam ediyorlar. Yeterli düzeye ulaşılabilirse, bu uydunun da uzaya fırlatılma ihtimali bulunuyor.

Bu arada, ilk yerli uydumuz aslında İTÜpSAT1’di demiş miydik?

Zafer Emecan

Detaylar için; CubeSat projesininin ana sitesi.