Son yıllarda, okullardaki planetaryum oranındaki artış sizin de dikkatinizi çekmiş olmalı. Özel birçok okul, tanıtım çalışmalarında mevcut planetaryumlarına yer veriyor. Peki, bu planetaryumlar saygınlık, etkinliklerde ve öğrenci kulüplerinde mekansal zenginlik dışında okullara ne katabilir?

Çoğu bilim insanı tarafından temel bilimlerden biri kabul edilmesine rağmen; Astronomi ve Uzay Bilimleri zorunlu dersleri, eğitim ve öğretim programlarından 1974* yılında kaldırıldı. Bugün seçmeli ders olarak ortaöğretim seviyesinde verilebilen astronomi derslerine; genelde fizik ve matematik öğretmenlerinin girdiğini, ders saatlerinin farklı amaçlarla kullanıldığını biliyoruz.

Eğitim öğretim program ünitelerini incelersek, daha önce 11.Sınıflar Fizik ders programının son ünitesi olan “Yıldızlardan Yıldızsılara” ünitesinin de kaldırıldığını görürüz. Dolayısıyla, 2016-2017 eğitim öğretim yılı için astronomi bilimi ile doğrudan ilişkili tek ünitenin 7. Sınıf “Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi” olduğunu söyleyebiliriz.

Planetaryum
Türkiye’de okullarda en fazla bulunan ve astronomi etkinliklerinde kiralama yoluyla sıklıkla kullanılan şişme planetaryumlara bir örnek.

Sosyal etkinlikler kapsamında ise okullar; liderleri ve ilgili öğrencileri olduğu takdirde astronomi, astrofizik ve benzer kulüpler açabiliyorlar.

Peki, bir okul planetaryumu için, planetaryum kullanım zamanları; kulüpler ve senede bir 7. Sınıf “Güneş Sistemi ve Ötesi: Uzay Bilmecesi Sunumu” mudur? Ufuk açıcı planetaryum filmleri gösterebilmek, bu mekanları kurmak için yeterli midir? Yoksa planetaryumlar tüm akademik programlara destek, MYP, STEM vs. programları için etkin kullanılabilinir mi?

Başta yurtdışındaki planetaryumlara baktığımızda; yoga seanslarından drama etkinliklerine, resim yarışmalarından şiir dinletilerine planetaryumların STEAM (Science -Fen-, Technology -Teknoloji-, Engineering -Mühendislik-, Art -Sanat- ve Mathematics -Matematik-) programlarına dahil olduğunu ya da farklı sosyal etkinliklerde kullanıldıklarını görüyoruz.

Planetaryum
Ülkemizdeki başarılı astronomi kurumlarından biri olan Ali Kuşçu Uzay Evi’ndeki planetaryumda yapılan bir film gösterimi.

Bu planetaryumlar, genelde özel ya da belediye destekli, okul planetaryumlarına göre büyük planetaryumlardır; ama küçük planetaryumlar için de ufuk açıcı olabilirler. Birkaç örneğini aşağıda verdiğimiz şu linklerden görebilirsiniz:

Adler Planetaryumları Yoga Seanları
Moas Sanat ve Bilim Müzesi Planetaryumu Etkinlikleri
NASA JPL, Şişirilebilir Planetaryumda “Gökyüzü Hikayeleri” Etkinliği

Biz yine küçük okul planetaryumlarımıza dönersek, mesela bir Türkçe dersinde Turgut Uyar’ın “Göğe Bakma Durağı” tahlilini planetaryumda yapmak, sınıf dışı eğitimin en güzel örneklerinden biri olabilir. Bunlar ve benzeri yaratıcı etkinlikler, etkileyiciler; ama gerçek şu ki, sınav odaklı eğitim sistemimizde gereken önemleri göremeyebilirler. Bu noktada planetaryumları, akademik başarıyı destekleyen yapılar olarak kullanabilmemiz, planetaryumlarda ders kazanımlarına yönelik sunumlar hazırlamamız, mekanların hem daha sık kullanımını hem de okullarımızda planetaryum projelerinin yayılmasını sağlayabilir.

Mesela, 9. Sınıf Fizik Dersi Öğretim Programının 1. Ünitesi’nde yer alan, “Fizik Nedir, Fiziğin Alt Dalları Nelerdir ve Bilimsel Yöntem Basamakları Nelerdir?”, kazanımları planetaryumlarda fizik ve astronomi sunumları yapmak çok uygun olabilir. Yine aynı programın 2. Ünitesi’nde yer alan, “Madde Nedir ve Maddenin Ortak Özellikleri Nelerdir?”, kazanımlarında öğrencilere maddenin plazma hali tanımlanmaktadır. Evrenin madde hali plazma diyorsak, bu konu planetaryumda yapılacak bir sunum kadar etkili nasıl anlatılabilinir?

planetaryum-22544411
Okul yönetimleri, zekice yaklaşımlarla planetaryumlarını birçok ders için uygulama laboratuarına dönüştürebilirler.

7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programının 2. Ünitesi olan Kuvvet ve Enerji ünitesinde öğrenci kazanımlarından biri -kütle ve ağırlık- ilişkisini kurmak üzerine. Yine kütlenin değişmezliği ve ağırlığın bir kuvvet olduğu öğrencilere planetaryumlarda yapılan “Gezegen Gezme” oyunu ile öğretilebilir.

10. Sınıf tarih dersi öğretim programının 2. ünitesi olan “Dünya Gücü: Osmanlı Devleti (1453-1600)” ünitesinde yer alan Osmanlı’da Hukuk, Bilim Ve Sanat Alanındaki Gelişmeler konusu planetaryumlarda; Ali Kuşçu’nun Takiyüddin’in yer aldığı sunumlar yapmak için çok uygundur.

Özetle, planetaryumlarda her dersin akademik kazanımlarına yönelik sunumlar tasarlamak mümkündür; astronot hastalıkları ile biyoloji dersi kazanımlarına ya da takım yıldızları ile mitolojik bir okuma parçasını inceleyerek yabancı diller dersi kazanımlarına kadar hitap etmek olasıdır.

Bu sebeple de planetaryumlar, okullarda etkinlik mekanları olarak kullanılmasının yanı sıra akademik başarı için destekleyici ve gerekli mekanlardır. Dolayısıyla, bir okulda planetaryum olup olmadığına değil, o planetaryumun verimli biçimde kullanılıp kullanılmadığına bakmak daha doğru bir değerlendirme biçimi olacaktır.

Buşra Özşahin

(*) TÜRKİYE’DE İLK VE ORTA ÖĞRETİMDE ASTRONOMİ EĞİTİM ÖĞRETİMİNİN DÜNÜ, BUGÜNÜ, http://www.fedu.metu.edu/ufbmek-5/b_kitabi/PDF/Astronomi/panel/t1-5d.pdf


Amacınıza en uygun ve en kaliteli teleskop ya da dürbünü, en uygun fiyata sadece Gökbilim Dükkanı‘nda bulabilir, satın alma ve kullanım sürecinde her zaman bize danışabilirsiniz
GÖKBİLİM DÜKKANI’NA GİT