Çok değer verdiğim bir hocam, zamanında Samanyolu adının nereden geldiğini bana söylemişti. Belleğimin bir kenarında kalmış. O nedenle oturdum internette araştırdım, ancak bir saatin sonunda aradığımı bulabildim.

Dünya’nın Latin tarafı, Süt Yolu (Milky Way) diyor. Yunan Mitolojisi’nden kaynaklanan bir öyküsü var:

Zeus, ölümlü bir kadından olan oğlunun yani Herakles’in üzerine titremektedir. Onun da ölümsüz olması için, kutsal eşi Hera uyurken oğlunun Hera’nın sütünü emmesi istiyor. Ama Hera uyanıyor ve o zamana kadar görmediği bir çocuğun memesini emmesini istemediği için, çocuğu savuruyor ve sütü fışkırarak süt yolunu oluşturuyor.

hera-milkyway
Yunan Mitolojisi’ne göre, Samanyolu (Süt Yolu), Hera’nın memesinden fışkıran sütler sonucu oluşmuş.

Doğuda Çin, Kore ve Japonya’da “Gümüş Nehir” olarak biliniyor, olayın öyküsünü bilmiyorum. Benim hocam şöyle anlatmıştı; Saman çalan bir hırsız çaldığı samanı götürürken, yolda döktüğü için yakalanmış demişti. Bu öyküye benzer bir şey bulabir miyim diye dün akşam google amca ile epeyce tartıştım. En sonunda ilginç bir sitede bir dökümana rastladım.

Bu sitede “Türk Mitolojisi’ne Göre Güneş, Ay ve Yıldızlar” adlı dokümanda geniş bilgi var. Dokümana göre; bugün kullandığımız Samanyolu deyimi, Türk Mitolojisi‘ne ve Türk düşünce düzenine dayanan bir söz değil. Bu deyim, daha çok İran Mitolojisi ile edebiyatından girmiş.

İranlılar bu yola “Kahkesân“, yani “Saman çeken” derlerdi. Bu söz Osmanlıcaya da “Kehkeşân” seklinde girmiştir. İran efsanelerine göre, “Samanyolu, gökte saman çekilirken, yere düşen saman tozlarından ve saman parçalarından meydana gelmişti”. Türkler bu efsaneleri alarak, kendilerine benzetmişlerdi. Onlara göre Samanyolu, “Bir saman hırsızının bıraktığı izlerdi”. Bu sebeple eski Türkler bu yola, “Saman Ogrisi” yani “Saman Hırsızı” derlerdi.

samanyolu-215478
Bir saman hırsızının kaçarken döktüğü samanlardan oluşan “Samanyolu”…

Eski Türklerde Samanyolu’na birçok isim verildiğini de yine bu dokümandan öğrendim. İslâmiyet’i kabul eden Türkler, bu yolun güneydoğuya, yani Mekke’ye gittiğini görerek, buna “Hacılar yolu” veya “Hac yolu” demeye başlamışlardı.

Kuş yolu, yaban kazlarının yolu, göğün dikiş yeri, tanrının ayak izi, ordu yolu gibi daha bir çok isimler de kullanılmış. Uzun zamandır bazı bölümlerde yüksek lisans yapan öğrencilere köylerimizde Güneş, Ay ve yıldızlar ile ilgili deyimleri bulmalarını istemiştim ama nedense hiçbir öğrenci buna yanaşmadı. Siz dostlarım bildiğiniz bazı deyimler varsa yorumlarınızda yazarsanız memnun olurum.

Gök bilimcilerin yaşlananları böyle işlerle uğraşır, kusuruma bakmayın.

Hazırlayan: Prof. Dr. Ethem Derman

One reply on “Samanyolu’nun Adı Nereden Geliyor?”

  • Orçun maraş
    31 Aralık 2018 at 15:40

    Ben sorularınızın bütün cevabını biliyorum ne isterseniz sorabilirsiniz
    İlmeil kullanmıyorum fesbukta orçun maraş diye ararsan beni bulursun

Comments are closed.