Bu güzel sarmal galaksi, en yakınımızda bulunan, iki büyük gökadadan, yani iki dev komşumuzdan biri olan M33, ya da diğer adıyla Triangulum (Üçgen) Gökadası’dır.

Bizim galaksimiz olan Samanyolu, yerel grup denilen ve Andromeda ve Triangulum’un içinde yer aldığı üçlü bir grubun üyesidir. Bu üç büyük galaksiye, onlarca küçük cüce galaksi de eşlik ederek yerel galaksi grubumuzu oluşturur.

Nedense her yer de Andromeda ve Samanyolu konuşulurken, bu sessiz sakin ancak çok güzel galaksinin adı sanı anılmaz, kimse konuşmaz, hatta birçok kişi bilmez bile. Galiba “küçük kardeş” olduğu için abilerinden fırsat kalmıyor konuşulmaya…

5_Local_Galactic_Group_(blank)
Yerel galaksi kümemiz. Bu küme, 3 büyük ve 40 kadar cüce gökadadan oluşmaktadır.

 

2.8 milyon ışık yılı uzağımızdaki M33, yerel grubumuzda büyüklük açısından üçüncü sırada yer alır. İçerdiği 40 milyarın üzerindeki yıldızla Samanyolu (400 milyar) ve Andromeda (1 trilyon) yanında oldukça küçük gibi görünse de, evrensel standartlar açısından normal boyutlarda olarak nitelenebilen bir galaksidir. Yani küçük olan o değil, sadece Samanyolu ve Andromeda fazla büyüktür.

Uzaklığı nedeniyle gözle görülmesi mümkün olmasa da, çok karanlık bir ortamda çok keskin gözlere sahip kişiler tarafından görülebildiği de iddia ediliyor. Ancak, dürbünler ve amatör teleskoplar için iyi bir hedeftir.

M33block_Ha_enhanced
M33 (triangulum-üçgen) Gökadasının çekirdek bölgesi ve sarmal kollarının yakın plan detaylı görünümü. (Telif: NASA/ESA Hubble)

 

Üçgen galaksisi için bazı gökbilimcileri Andromeda’nın uydusu olduğundan şüpheleniyorlar. Gerçekten de bu galaksi bize 2.8 milyon ışık yılı uzakta olmasına rağmen, Andromeda’ya 1 milyon ışık yılından daha yakındır. Böylesi dev bir galaksiye bu kadar yakın olması, bir uydu olabileceği yönündeki şüpheleri de çağrıştırıyor doğal olarak.

Dile getirilen olası senaryolardan biri, Andromeda ile Samanyolu’nun yaklaşık 3 milyar yıl sonraki birleşmesinden daha önce, Üçgen Gökadası’nın Andromeda ile birleşeceği yönünde.

rbam31
Andromeda ve Üçgen gökadalarının gökyüzünde bir arada görünüşü. (Fotoğraf; Rogelio Andreo)

 

Galaksinin son derece ışıltılı görünmesi, yıldız oluşum hızının oldukça yüksek olmasından kaynaklanıyor. M33, sağlıklı, genç bir galaksi. Her ne kadar Andromeda ve Samanyolu kadar olmasa da, yıldız oluşumu oldukça düzenli ve hızlı.

Çoğu galaksi gibi Triangulum’un merkezinde de dev kütleli bir kara delik yer alıyor. Ancak, bu “dev” kara delik, bizim galaksimiz Samanyolu’nun merkezindeki milyonlarca Güneş kütlesine sahip kara delikten epeyce küçük: Sadece 1.500 ila 3.000 Güneş kütlesine sahip olduğu tahmin ediliyor. Bu kütle elbette küçük değil, ancak çok büyük rakamların ifade edildiği süper kütleli kara delik klasmanında epey ufak kalıyor.

Gökadamız Samanyolu’nun uyduları olan büyük ve küçük Magellan Bulutları. Bu cüce galaksiler, bize ikiyüz bin ışık yılından daha yakında yer alırlar.

 

Samanyolu ve Andromeda galaksilerinin çok sayıda küçük uydu galaksisi bulunuyor. Bu durum M33 için de geçerli ama, keşfedebildiğimiz uydularının sayısı oldukça düşük. Şimdilik kesinlikle bir tane cüce galaksinin M33’ün uydusu olduğuna eminiz. Bunun dışında iki cüce galaksi daha uydu adayı olarak görünüyor. Ancak, Andromeda’ya yakınlığı nedeniyle bu iki galaksinin Üçgen Gökadası’na mı yoksa Andromeda’ya mı ait olduğundan emin olamıyoruz.

Sonuçta Triangulum, Andromeda ve Samanyolu’nu ortak bir kader bekliyor. Yaklaşık 3 milyar yıl sonra bu üç spiral galaksi birleşerek tek bir dev eliptik galaksi oluşturacak. İnsan türü veya gezegenimizden çıkacak başka bir zeki tür o zamanlar hala yaşamını sürdürebilirse, bu üç ayrı gökadanın adını bile hatırlamayacak…

Zafer Emecan

https://www.eso.org/public/news/eso1424/
https://apod.nasa.gov/apod/ap160917.html
https://arxiv.org/abs/1607.02190