Şu anda stres çarkı çılgınlığının sona erdiğini biliyoruz. Ancak Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yaşadığınız zaman, kargo yüklerinin size ulaşması biraz zaman alıyor.

Şimdi UUİ’deki astronotlar, evrenin bize ayrılan bölümünde kısa bir süreliğine moda olan bu tuhaf cihazı nihayet ele geçirdiler. Ayrıca yerçekimsiz ortamda onu dönerken izlemek, oyuncağın yeniden havalı görünmesini sağlamak için yeterli.

Şu anda Sefer 52/53’ün bir parçası olarak uzay istasyonunda bulunan NASA astronotu Randy Bresnik, kendisi ve iş arkadaşları stres çarkıyla oynarken çekilen bir videoyu paylaştı.

Takım, (elbette) NASA markalı çark ile bir dizi numara gerçekleştirdi; uzay istasyonunun yerçekimsiz ortamı boyunca süzülerek çeşitli yönlerde onunla birlikte dönüyormuş gibi yaptı. Örneğin uçuş mühendisi Mart T. Vande Hei, stres çarkını tutarken yatay bir düzlem boyunca tam dönüşler yaptı; bir diğer ekip üyesi Joe Acaba ise stres çarkını elinde döndürürken baş döndürücü taklalar attı.

Fakat izlemesi her ne kadar eğlenceli ve mide bulandırıcı olsa da, en iyi kısmı elbette stres çarkının havada dönmeye devam ederken serbest şekilde süzüldüğünü görmekti. Simgesel oyuncak havada uçarken, uzay aracının yumru penceresinde Dünya’yı da görebilirsiniz.

Stres çarklarından bıkmış olsanız bile bunu izlemek epey muhteşem. Üstelik stres çarkı, yerçekiminin olmadığı ortamda farklı davranıyor.

Genelde, çarkı döndürdüğünüz zaman orta kısmını tutarsınız ve ‘yuva’ adı verilen iki çembere yerleştirilmiş küçük toplar sayesinde bütün alet çok yumuşak bir şekilde döner. Modele bağlı olarak, aşağıdaki fotoğraftan da görebileceğiniz gibi çarkın sivri uçlarında da bilyeli yataklar bulunuyor:

Stres Çarkı

San Francisco’daki Exploratorium’da bulunan fizikçi Paul Doherty, bu yılın başlarında Live Science sitesine şöyle açıklamıştı: “Stres çarkında, bilyeli bir yatağın merkezini tutarsınız ve dış yatak yuvası dönerken, çarkın dış kısımları da dış yatak yuvası ile birlikte döner.”

Merkezde bulunan yatak yuvasındaki faaliyet ne kadar pürüzsüz olursa, o kadar az sürtünme olur ve oyuncak o kadar uzun süre döner. Ancak uzayda, merkezdeki kısım sabit durmaz. NASA, video açıklamasında şöyle yazıyor: “Stres çarkının havada süzülmesine olanak sağladığımız zaman, merkezdeki halka ile dış çarkın dönme hızı eşitlenir ve bütün alet tek bir birim gibi döner.”

Aslında, Bresnik çarkı serbest bıraktığı ve kendi kendine dönmesini sağladığı zaman yakından bakarsanız, NASA logosunun ilk önce sabit durduğunu ancak hemen sonra aletin geri kalanıyla birlikte dönmeye başladığını farkedersiniz.

Şimdi burada ilk önce, uzaydaki bir stres çarkının çok daha uzun döneceğini düşünebilirsiniz, ancak ortaya çıktığına göre, orada da merkezdeki bilyeli yatakta bir sürü sürtünme gerçekleşiyor ve sonunda dönüş yavaşlıyor.

Bonus: Eğer stres çarkını bir vakum odasında çevirirseniz ne olacağını merak ediyorsanız, The Action Lab kanalının bu videosuna bakın:

Ozan Zaloğlu

ScienceAlert