Çoğu insan, belki de bilim insanlarının yeterince iyi anlatamamasından dolayı (iğneyi kendimize batıralım), Güneş’in gezegenimizde bildiğimiz ateşe benzer biçimde “yanarak” enerji ürettiğini zannediyor.
Bu da doğal olarak akıllara şu soruyu getiriyor; “eğer yeterince su dökersek Güneş söner mi?”. Bu sorunun cevabı, eğer Güneş’in enerjisi Dünya’da bildiğimiz kimyasal reaksiyonlar sonucu gerçekleşen “ateş” ile oluşsaydı; evet olurdu. Fakat Güneş’te ne ateş vardır, ne de “yanan” herhangi bir şey…
Güneş’in parlayıp enerji yaymasını sağlayan mekanizma, çok büyük kütlesi nedeniyle merkez bölgesinde aşırı basınca maruz kalan hidrojen atomlarının birleşerek helyuma dönüşmesi ve bu dönüşüm sırasında enerji açığa çıkmasıdır. Buna, nükleer füzyon deniliyor. Bu konuda kapsamlı bilgi için öncelikle şu yazımıza bakabilirsiniz.
Yani, Güneş’in parlamasını sağlayan şey, “çok ağır” olmasıdır. O kadar ağırdır ki, merkezinde bulunan atomlar bu ağırlığın basıncına dayanamayarak birbirleriyle birleşmeye başlarlar. Dolayısıyla, Güneş’i söndürmek için üzerine su dökmek veya Güneş’i kaldırıp komple suya atmak (bu kısım saçma oldu biliyorum evet) onu söndürmez.
Aksine, üzerine boca ettiğiniz su da Güneş’in muazzam kütle çekimi tarafından çekilip kendi kütlesine eklenir. Bu “su”, merkez bölgesindeki basıncı artırır ve yıldızımızın daha fazla parlamasını sağlar. Yani Güneş, eklediğiniz o suyu da yakıt olarak kullanır.
Peki suya ne oluyor da Güneş’e yakıt olabiliyor?
Su, 2 hidrojen ve 1 oksijen atomundan oluşur. Güneş’in yüksek sıcaklığı ve kütle çekimden kaynaklanan muazzam basınç, bu atomları birbirinden ayırır. Sonuçta, Güneş’in yakıt olarak kullanabileceği bolca hidrojen ve uzun yıllar sonra yakıt olarak kullanması mümkün olan bol miktarda oksijen ortaya çıkar (Güneş’i oluşturan maddenin içinde bulunduğu durum için şu yazımıza bir göz atabilirsiniz).
Yukarıda anlattığımız senaryonun gerçekleşmesi için illa ki su da gerekmez. Güneş’e “tümünü kaplayacak kadar” toprak dökseniz de aynı şey olur. Toprağın içindeki hidrojen, karbon, silisyum, azot ve oksijen yine Güneş’in yeni yakıtı olarak bünyesindeki yerini alır.
Örnekleri biraz daha genişletelim; Güneşe su dökmekle ham petrol dökmek arasında bile fark yoktur. Güneş her ikisini de büyük bir memnuniyetle füzyon yakıtı olarak kullanacaktır. Bu arada, Güneş’e ham petrol döktüğünüzde petrol Dünya’da alışık olduğunuz biçimde yanmaz. Kendini oluşturan elementlere ayrılarak yine Güneş’teki nükleer reaksiyona katılacak atomlara dönüşür.
Buna karşın yine de söndürmek istiyorsanız; Güneşe yeterince -birkaç Güneş kütlesi kadar- su dökerek kütlesini ve çekirdeğindeki basıncı belli bir kritik eşiğe kadar yükseltirseniz, önünde sonunda bir süpernova patlaması ile yok olup gidecektir… Evet, o zaman geride bir nötron yıldızı veya kara delik bırakarak sönmüş olur. Aynı söndürme işlemini Güneş’e yeterince benzin dökerek de yapabilirsiniz, farketmez. Benzin, su veya ayçiçek yağı Güneş için aynı şeydir.
Zafer Emecan
Bu yazımız, ilk olarak sitemiz kurulmadan önce Facebook hesabımızda 2013 yılında, sitemizde ise 18 Haziran 2015 tarihinde yayınlanmıştır.