Astronomlar Samanyolu merkezinden sadece 2.000 ışık yılı uzaklık içinde yaşlı bir yıldız grubu keşfettiler. Bu yıldızlar 10 milyar yıldan daha yaşlı ve yörüngeleri de Samanyolu’nun ilk oluştuğu dönemlere ilişkin bilgiler içeriyor.

Bu yıldız gruplarının yörünge doğrultuları ve hızları, şimdiye kadar ilk defa galaksi merkezinde bulunan diğer yıldız gruplarından ayrılabilmiş. Anglo Avusturalya Teleskopuna bağlı AAOmega tayf çekeri, iyi bilinen yıldız türleri olan RR Lir türü yıldızlara odaklanmış.

Bu yıldızlar titreşim yoluyla kabaca bir günde parlaklıklarını değiştiren yıldızlardır. Her ne kadar sabit parlaklıktaki diğer yıldızlara göre yapılarının anlaşılması daha zor olsa da, RR Lirler “standart mumlar” olmaları nedeniyle uzaklık ölçümleri yapılabilen ve sadece 10 milyar yıldan daha yaşlı yıldız grupları içerisinde gözlenen cisimlerdir. Bu gruplara örnek olarak yaşlı “Halo” küresel kümeleri gösterilebilir.

Galaksimiz Samanyolu’nun detaylı bir mozaik fotoğrafı (Telif: Mehmet Ergün).

Çalışma süresince Sagittarius takımyıldızı içerisinde, gökyüzünde Dolunay’dan daha büyük bir alanı kapsayan bölgedeki yüzlerce yıldızın uzay hızları ölçülmüş. Çalışmayı yürüten takım daha sonra ilk oluştuğu sırada Samanyolu merkezindeki şartlarla, gözlenen bu RR Lir yıldızlarının yaşlarını ilişkilendirmeyi başarmış.

Aynı Londra’nın veya Paris’in antik Roma hatta daha eski uygarlıkların üzerine inşa edilmesi gibi, Samanyolu galaksimiz de, oluşumundan günümüze kadar çok sayıda yıldız jenerasyonuna ev sahipliği yapmıştır. Ağır elementler, Astronomlar tarafından “metaller” olarak tarif edilirler ve bu elementler yıldızlar tarafından oluşturulurlar.

Her yeni oluşan yıldız jenerasyonu metalce daha da zengin hale gelmektedir. Bununla birlikte, en eski yıldız gruplarının metalce fakir yıldızlar olması da beklenmektedir. Galaksimizin merkezi bölgesi metalce zengin yıldızlar tarafından çevriliyken, Güneş’imiz de Galaksi merkezi boyunca uzanan “çubuk” adı verilen bir merkezi bölgede yer aldığı için benzer metal bolluğu gösterir. Ayrıca daha önceki çalışmalarda çubuk üzerinde bulunan bu yıldızların galaksi merkezi etrafında kabaca aynı doğrultuda dolandıkları da bulunmuştur.

Burdur Sagalasos antik kendinden Samanyolu (Telif: Koray Kuloğlu)

Samanyolu içerisinde bulunan Hidrojen gazı da, bu dolanma yönünü takip eder. Bu nedenle merkezdeki cisimlerin tümünün benzer dolanma yönelimlerine sahip olduğu düşüncesi, geniş ölçekte kabul gören bir düşünceydi. Fakat RR Lir türü yıldızların bu çubuk yapısı içerisindeki diğer yıldızların dolanmalarına benzer bir hareket göstermemeleri, bu cisimlerin Samanyolunun oluşumunun ilk parçalarından biri olduklarını yani tamamen farklı bir geçmişe sahip olduklarını gösteriyor.

RR Lir yıldızları pulsasyon gösteren yıldızlardır ve bir günlük süre içerisinde görünür parlaklıklarında değişimler meydana gelir. Çalışmayı yapan bilim adamları RR Lir’lerin bu durumlarını da göz önüne alarak merkezde bulunan diğer yıldızlara göre, RR Lirlerin göreli hızlarının ve rastgele hareketlerinin farklı olduğu sonucuna varmış.

Çalışmada gelecek adımı merkezi RR Lir yıldızlarının metal bolluklarının ölçümü oluşturuyor. Çalışılan yıldız sayısı ise henüz 1000 civarında. Bu sayının üç veya dört katına çıkarılması ise takımın diğer hedefleri arasında.

Çeviren: Utku Demirhan

Kaynak