Robot Ay Kaşifi: Luna 16

Üstteki fotoğrafta gördüğünüz ve birebir kopyası şu an bir müzede paslanmakta olan Luna 16, Ay yüzeyine inip, taş ve toprak örnekleri toplayarak dönen ilk robot uzay aracıdır.

Sovyetler Birliği’ne ait olan Luna 16 sondası, ABD’nin Ay’a insanlı inişinden kısa bir süre sonra, 1970 yılında Ay yüzeyine inmiş, inişinden 4 gün sonra Ay toprağı örnekleriyle yeryüzüne dönmüştü. Yaklaşık 5.5 ton ağırlığındaki araç, yeryüzüne sadece 101 gram Ay toprağı örneği getirebilmiş olsa da, 1976 yılına kadar gerçekleştirilen robot Luna seferlerinden; Luna 20 ile 55 gram, Luna 24 ile 170 gram daha Ay toprağı Dünya’ya getirilebilmiştir.

İşin ilginç ve pek bilinmeyen bir yanı, Luna 16’dan bir önceki araç olan Luna 15‘in, ABD ilk insanlı Ay uçuşunu gerçekleştirdiği gün Ay’a inecek olmasıydı. Fakat Luna 15 robot uzay sondası iniş sırasında başarısız oldu. Eğer başarılı olabilseydi, ABD Ay’a insan gönderdiği gün, Sovyetler Birliği de robot bir uzay aracı ile Ay örneği toplamayı başaracak, geride kaldığı Ay yarışında hiç olmazsa bir teselli bulabilecekti. 

SSCB’nin (yaşı yetmeyenler için; Sovyetler Birliği’nin kısaltmasıdır) Ay’a gönderdiği ilk insansız aracın taş ve toprak örneği getirmesi böylece 1.5 yıl sonra fırlatılan Luna 16’ya kaldı.

Sovyetler Birliği’nin Ay’a yönelik Luna programı oldukça geniş kapsamlıdır. En son 1976’da gönderilen Luna 24‘e kadar, gerek yüzey, gerekse yörünge görevleri için 35’in üzerinde Luna aracı Ay’a gönderilmek üzere hazırlanmış, bunların önemli bir kısmı başarılı olmuştur.

ABD’nin Apollo programını iptal etmesi ve artık Ay üzerine araç göndermeyi bırakması üzerine Sovyetler Birliği’nin de Ay’a olan ilgisi sona ererek Mars ve Venüs programlarına yoğunlaşıldı.

Venüs’e yönelik araştırmalarda oldukça başarılı olan SSCB, nedense Mars konusunda kötü talihini yenemedi. O nedenle bugün Venüs’le ilgili bilgilerimizin çoğu Sovyetler Birliği’nin çalışmalarından gelirken, Mars konusunda da ABD’nin çalışmaları en büyük bilgi kaynağımız durumunda.

Zafer Emecan