Bu azgın yıldızlar evrendeki en parlak yıldızlardır: Aşırı büyük kütleleri (10 ila 150 Güneş kütlesi ve daha fazlası) nedeniyle ışıma güçleri Güneş’in birkaç yüz bin katı kadardır.

Parlak süper dev yıldızların iki özelliği vardır: Hızlı, aşırı büyük kütle kaybı ve hayvani* ışıma gücü. Bu özellikleri onları pek bir nadide varlıklar olarak kılar. Ne yazıktır ki, nadir oldukları kadar ömürleri de çok kısa, ancak bir o kadar görkemlidir. Hızlı yaşa genç öl prensibine en uygun varlıklardır diye düşünürüz hep.

Bu dev yıldızlar o kadar fazla enerji yayarlar ki, parlamaya başladıkları günden, öldükleri güne kadar geçen sadece birkaç milyon yıllık sürede, yalnızca yaktıkları yakıtlarını (hidrojen, helyum) yitirmezler. Hesapsızca, aşırı biçimde ürettikleri enerji, yıldızın dış kısımlarını sürekli uzay boşluğuna savurur. Böylesi tipik bir yıldız, ömür sürecinde Güneş’in birkaç katı kütleyi bu şekilde uzay boşluğuna savurarak kaybeder. Bu savrulan madde yıldızın çevresinde birikir ve yıldız kendi yarattığı gaz bulutu içinde hapsolur.

Ancak öylesine büyüktürler ki, kaybettikleri onca kütleye rağmen, ömürlerinin sonuna geldiklerinde hala devasa bir süpernova yaratacak kadar fazla kütleleri kalmıştır. Hatta, kalan kütlesi 40-100 Güneş kütlesi civarında ise, bir süpernova değil de, hipernova olarak tabir edilen şekilde patlayarak bu evrenden göçüp giderler. Bu tür yıldızların yaşam süreci ve ölümü hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, şu kapsamlı yazımızı okumanızda sakınca yok… 

Bildiğimiz en büyük kütleli parlak süper dev yıldızlardan biri olan Eta Carinae (Görsel telif: NASA/ESA-Hubble)

 

Tipik bir süpernova, yakın çevresindeki diğer yıldız sistemlerine bir zarar vermezken, hipernovalar kendilerinden binlerce ışık yılı uzaktaki yıldız sistemlerini gama ışını bombardımanı ile sterilize edecek kadar güçlü patlamalardır. Galaksimizde bildiğimiz en büyük kütleli süper dev yıldız olan Eta Carinae, önümüzdeki bir milyon yıl içinde böylesi bir hipernova patlaması ile bizlere son bir kez el sallayarak yok olacak.

En üstte gördüğünüz kapak fotoğrafında, tipik bir süper dev yıldız olan, 1.100 ışık yılı uzaklıkta ve Güneş’ten 22 kat büyük kütleli Zeta Puppis‘i görüyorsunuz. Bu yıldız da, sadece 1-2 milyon yıl içinde Dünya semalarında bir ışık şöleni yaratarak evrenimizden göçüp gidecek.

(*) Türkçedeki “çok büyük”, “aşırı büyük”, “oha be bu kadar da olmaz” kalıpları yerine herkesin çok daha iyi anlayabileceği bu “hayvani ışıma gücü” cümlesini kullanmaktan zerre gocunmadık sevgili dostlarımız.

Zafer Emecan