Hazırladığımız aşağıda görebileceğiniz infografikte, her bir adet O-B sınıfı dev yıldıza karşı, kaç tane diğer türlerden yıldız bulunduğunu görebilirsiniz. Samanyolu’ndaki yaklaşık 400 milyar yıldızın birbirlerine oranları burada olduğu gibidir.

Anakol yıldızları* kütlelerine göre sınıflandırıldıklarında, en ağırdan en hafife doğru; O, B, A, F, G, K ve M harfleriyle sembolize edilirler. Bu harfler, aynı zamanda yıldızın “tayf türünü” de belirler. O-B tayf türü yıldızlar en büyük kütleye (Güneş’in 8 ila 120 katı) sahipken, M tayf türü yıldızlar en düşük kütleye (Güneş’in yüzde 8’i ila yüzde 60’ı) sahiptir. Bizim Güneşimiz, G tayf türü olarak nitelenen sarı cüce bir yıldızdır.

Görselin en altında bulunan kırmızı devler ise, O, B, A, F, G ve K tipi yıldızların ölmeden hemen önce şişerek büründükleri, geçici hallerdir. Evrenin doğuşundan bugüne kadar geçen 13.7 milyar yılda, çok uzun ömürlü oldukları için (20 milyar ile birkaç trilyon yıl arası yaşarlar) hiçbir K ve M tipi yıldız ölmemiştir.

(*) Anakol, bir yıldızın çekirdeğindeki nükleer reaksiyon ile, kütle çekiminden kaynaklı sıkışmanın dengede olduğu dönemdir. Yıldızlar, “sağlıklı” zamanları diyebileceğimiz bu evrede ömürlerinin en uzun kısmını geçirirler. Örneğin Güneş bir anakol yıldızıdır ve en az 4.5 milyar yıl daha bu evrede kalacaktır. Hidrostatik denge adı verilen bu evre hakkında daha detaylı bilgi için bu linkteki yazımızı okuyunuz. 

Bir yıldızın başlangıç kütlesi ne kadar küçükse, o kadar uzun ömürlüdür. Bunun sebebi, daha küçük kütleye sahip olan yıldızın enerji üretilen çekirdeğinin boyutlarının küçük olması ve bu bölgede basıncın görece düşüklüğüdür. Bu nedenle yıldız küçüldükçe, enerji üretimi azalır. Bu durum, yıldızın yakıtını daha uzun süre kullanmasına neden olur. Kütle büyüdükçe, yıldızın çekirdeğinin çapı, yani nükleer reaksiyona giren maddenin miktarı fazlalaşır. Ek olarak büyük kütlesi nedeniyle çekirdekteki basınç çok daha fazla seviyelere ulaştığı için, enerji üretimi yüksektir. Dolayısıyla dev yıldızlar yakıtlarını çok hızlı biçimde tüketerek kısa sürede ölürler.

Yıldız Türleri
Anakol yıldızlarının türlerine göre birbirlerine karşı boyutlarının yaklaşık bir kıyaslaması.

 

• O-B sınıfı dev yıldızlar için anakol evresi kütle miktarındaki değişime göre 1 ila 150 milyon yıl arasıdır. Bu süre sonunda yıldız hızla bir kırmızı dev’e, ardından –en büyük kütleli olanları– süpernova patlamasıyla nötron yıldızı veya kara deliğe dönüşür. Daha düşük kütleli olanlar ise, kırmızı dev evresinden sonra bir gezegenimsi bulutsu meydana getirerek beyaz cüce olarak hayata veda ederler.

• A-F sınıfı yıldızların anakol evresi, kütle miktarındaki değişime göre yaklaşık 300 milyon yıl ile üç milyar yıl arasında bir süreci kapsar. Bu süre sonunda yıldız bir kırmızı deve dönüşür. Ardından önce gezegenimsi bulutsu ve nihayetinde bir beyaz cüceye dönüşerek ölür.

• G sınıfı sarı cüce yıldızlar, kütlelerine göre 8 ila 13 milyar yıl arasında anakol evresinde kalırlar. Sonrasında kırmızı deve dönüşler. Sonunda bir gezegenimsi bulutsu oluşturup, beyaz cüceye evrilerek hayatları son bulur.

• K sınıfı turuncu cüce yıldızlar, kütle miktarlarına göre 20-50 milyar yıl arası bir süreyi anakol evresinde geçirirler. Sonları, G tipi yıldızlar gibidir.

• M sınıfı kırmızı cüce yıldızların anakol evresinde geçirdikleri süre; kütlelerine göre 70 milyar yıl ila birkaç trilyon yıl arasında değişir. Kütlesi en fazla olanları ömürlerinin sonunda bir beyaz cüceye dönüşerek ölürler. Daha düşük kütleli M tipi cüceler ise, yavaşça sönerek bir kara cüceye dönüşecektir.

Hazırlayan: Zafer Emecan

Yıldız türleri hakkında daha detaylı bilgi için bu linkteki yazımızı, yıldız sınıflandırması hakkında daha detaylı bilgi için ise bu linkteki yazımızı okuyabilirsiniz. Bu yazımız, sitemizde ilk olarak 8 Nisan 2016 tarihinde yayınlanmıştır.