Evet Canis Majoris çok büyüktür; çapı Güneş‘in yaklaşık 1.500 katı kadardır. Ancak, bu görülen büyüklüğü onu galaksimizin en muazzam yıldızı yapmaz.
VY Canis Majoris’in, kütlesi (yani içerdiği madde miktarı, kabaca ağırlığı) sadece yaklaşık 18 Güneş kütlesine denk gelir. Çapıyla kütlesini oranladığımızda, Vy Canis Majoris’in “aşırı şişmiş” ölmek üzere olan bir kırmızı dev olduğunu görürüz. (üstteki görselde göstermek zor olduğu için Güneş’i sol altta beyaz bir çember içine almak zorunda kaldık).
Canis Majoris, ömrünün sonuna gelmiş ve şişmeye başlamış olan tipik bir kırmızı dev yıldızdır. Bu yıldızların merkezlerinde üretilen enerji o kadar büyüktür ki, yıldız akıl almayacak kadar muazzam boyutlara ulaşabilir. Canis Majoris işte böyle bir şişmenin ürünüdür. Bir yıldızın kırmızı dev evresine giriş süreciyle ilgili şu kapsamlı makalemizi okuyabilirsiniz.
Daha başka bir ifadeyle, yaklaşık 3.820 ışık yılı uzağımızdaki bu yıldız “çok seyrek“tir. Yüzeyindeki çekim gücü, o kadar azdır ki, Dünya’nın bile yarısı kadardır. Nasıl yapacaksınız bilmiyorum ama, Canis Majoris’in yüzeyinde dursaydınız, Dünya’da olduğunuzun yarısı ağırlıkta olacaktınız. Devasa boyutlarına karşın, yaklaşık 3.200 santigrat derecelik yüzey sıcaklığının (Güneş’inki yaklaşık 6 bin derece) sağladığı aydınlatma gücü, Güneş’in ancak 270-280 bin katı kadar (Tamam, Güneş’ten muazzam ölçüde fazla ama, çapı 1.500 katı zaten, olsun o kadar. Güneş bu yıldızın yanında küçük bir nokta kadar kalıyor).
Bu arada ek bir bilgi verelim; yıldızların veya Jüpiter, Satürn, Neptün gibi gaz devi gezegenlerin bir yüzeyi yoktur. Bu soruna çözüm bulmak için, bilim insanları; bu tür gökcisimlerinde “gaz yoğunluğunun” Dünya’da deniz seviyesine denk gelen 1 atmosferlik basınca ulaştığı yeri yıldızın veya gaz devinin yüzeyi kabul ederler.
Gerçek bir “dev” için ise “ölmek üzere olmayan” bir anakol yıldızına, mesela Eta Carinae‘ya (Eta Karina) bakabilirsiniz:
Eta Carinae’nın çapı Güneş’in sadece 150 katı kadardır fakat, kütlesi Güneş’in en az 120 katıdır. Kütleçekimi ise, bırakın Güneş’i, Vy Canis Majoris’i bile 5’e katlar. 40 bin santigrat derecelik yüzey sıcaklığının sağladığı aydınlatma gücü Canis Majoris’in 10 katı, Güneş’in ise tam 5 milyon katıdır.
Özetle evet, Canis Majoris “boyut” açısından çok ama çok büyüktür. Ancak, gerek kütleçekim, gerekse aydınlatma gücü bakımından yirmide biri boyutlarındaki dev kütleli yıldızların yanına bile yaklaşamayan bir ihtiyardır. Kendisinden daha büyük boyuta sahip olan UY Scuti yıldızı da Canis Majoris ile aynı kaderi paylaşır; o da şişirilmiş bir balondur.
Son olarak, ömrünün sonuna gelmiş bu yıldız, önümüzdeki birkaç yüzbin yıl içinde devasa bir süpernova patlaması ile yok olacak. Sürekli kütle kaybettiği için, bu patlamanın olduğu zamanda kalan kütlesinin ne olacağını kestiremiyoruz. Nihayetinde, süpernovadan sonra bir nötron yıldızı mı, yoksa bir kara delik mi ortaya çıkacak; bilmemiz güç.
Şu anda gökyüzünde çıplak gözle görülemeyen bu yıldız, her an gerçekleşebilecek olan süpernova patlaması sonrasında yaklaşık 10-15 gün boyunca gökyüzünde çıplak gözle görülebilecek. Ancak, çok parlak görüneceğini düşünmeyin, çok uzak olduğu için normal bir yıldız gibi göreceksiniz.
Zafer Emecan
İlk olarak 2014 tarihinde yayınlanan bu yazımız, güncellenerek tekrar yayına sunulmuştur.