Gezegen ismi hepimizin aklına yıldızı olan bir sistemin etrafında dolanan bir cismi hatırlatıyor değil mi? Zaten öyle olması gerektiğini düşünüyorsunuz. Ama durum tam anlamıyla bildiğimiz gibi değil.

Kozmos’un içinde sonsuz karanlığa sürüklenen, nereye gittiğini bilmeyen, ebedi yalnızlığa mahkum olmuş ve hiçbir yıldız sistemine bağlı olmayan gezegenler de var.

Kozmik olaylardan dolayı sistemlerinden ayrılan veya kovulan bu gezegenler, “uzayda serbest halde dolanan gezegenler” sınıfına girerler. Çok karanlık oldukları, daimi bir geceye hapsoldukları ve hiçbir yıldız sistemine bağlı olmadıkları için astronomlar onlara ulaşmakta zorlanıyorlar. Ancak sayılarının normal yıldızlar kadar fazla olabileceğini tahmin ediyorlar.

Serseri gezegenlerin tek ışık kaynağı, diğer yıldızlardan yayınlan ışıklardır. Bu tür cisimler normal bir gezegen olabileceği gibi, yanılmamıza sebep olacak biçimde çok soluk bir cüce yıldız veya kahverengi cüce olabilme ihtimalleri de var. Yine de, böylesi başıboş gezegenler bizim farkedebilmemiz için biraz sıcak olmak durumundalar. Böylelikle onları kızılötesi dalga boyunda yaptığımız gözlemlerle belirlememiz mümkün olabiliyor. Bu durum, şu an elimizdeki imkanlarla keşfedebileceğimiz başıboş gezegenlerin oluşumunun üzerinden fazla zaman geçmemiş genç gezegenler olacağını da gösteriyor.

Yakın zamanda bulunan “CFBDSIR2149” isimli gezegenimiz bu tip cisimlerin nasıl işlediğini anlayabileceğimiz konusunda bize ışık tutabilir. Araştırma ekibi gezegene hem Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu, hem de ESO’nun Şili’deki Yeni Teknoloji Teleskobu ile gözlemleyerek ulaştı.

Başıboş Gezegenler
Başıboş gezegen CFBDSIR2149’un bir sanatçı tarafından betimlenmiş hali (Telif: ESO/L. Calçada/P. Delorme/R. Saito/VVV Consortium)

 

CFBDSIR2149 isimli serseri gezegenimizin yakın bir genç yıldız topluluğu olan Hareketli AB Doradus Grubu’na yakın olduğunu keşfettiler. Bu grup, diğer grupların aksine Güneş Sistemi’ne oldukça yakındır. Dolayısıyla gezegen hakkında yapacağımız daha detaylı araştırmalar onun kütlesi, atmosferi, yüzeyi ve daha birçok özelliği konusunda bize fikir verebilir.

Yukarıda bahsettiğimiz üzere, gezegeni keşfetmemize sebep olan şey, hala sıcak oluşu. Öyle ki, gezegenin yüzey sıcaklığı yaklaşık 500 santigrat derece dolaylarında. Ancak, kütlesinin oldukça düşük oluşu (Jüpiter’in 6 katı civarı), onun bir kahverengi cüce değil, yakın zamanda doğmuş bir gezegen olduğunu gösteriyor.

Bu gezegenin isminin ne kadar garip olduğunu düşünmüş olabilirsiniz. Hatta ismini okumaya üşendiniz. Buna ismini koyan adamın kafasına göre isim vermiş olma ihtimali de söz konusu olamaz değil mi? Bunun elbette bir sebebi var.

Bilindiği üzere bir yıldız sistemindeki gezegenlere isim verilirken, sistemin baş aktörü yıldızın ismi başa alınarak cisimlerin sonuna bir harf veya rakam eklenir (Kepler21b, Kepler22b gibi). Böylece o gezegenlerin “Kepler” yıldız sistemine ait olduğunu anlarız. Bu gezegenimizin bir ailesi olmadığı için bu kurala ihtiyacımız yok. Rastgele bir isim verebiliyoruz.

basibosgezegen-9551247
Bir diğer öksüz gezegen olan PSO J318.5-22’nin Panstarrs teleskobu tarafından çekilmiş fotoğrafı (Telif: N. Metcalfe / Pan-STARRS 1 Science Consortium).

 

Ne kadar yalnız olurlarsa olsunlar, son yıllarda yapılan araştırmalar bu tür başıboş gezegenlerin uydularıyla beraber dolanabileceğini de gösteriyor. Bu gezegenler bulundukları sistemden tek başına ayrılmak yerine, uydusuyla beraber ayrılmış, kozmik okyanusta birlikte dans ederek sürükleniyor olabilirler..

Bu tip gezegenlerde okyanuslar varsa, dışarıdan bir enerji kaynağı olmadığı için yüzeyinin donması söz konusudur. Zayıf bir ihtimal olsa da, gezegenin iç çekirdeğinden gelen ısı enerjisi sayesinde suyun akışkan kalabilme ve yıldızı olmasa dahi hayatı mümkün kılabilme ihtimali de bulunmaktadır.

Onların varlığını bilmemize rağmen, hala üzerlerinde detaylı araştırmaları yapmış değiliz. Başıboş gezegenler hakkında bir çok şey hala bir gizem olarak kalmaya devam ediyor.

Taner Göçer

Yararlanılan kaynaklar:
https://www.eso.org/public/turkey/news/eso1245/
http://www.ntv.com.tr/turkiye/uzayda-basibos-gezinen-bir-gezegen,oZ0BSnPFNkChzZRuRPYzBA