İspat Yükümlülüğü, tartışma sırasında iddiada bulunan tarafın ispatlaması gereken argümanların tümüne verilen isimdir. Buraya kadar bir mantık hatası yoktur ve İspat Yükü, bilimsel tartışmaların temel ilkelerinden bir tanesidir.

Ancak mantık hatası, ispat yükünün kendinde olduğunun farkına varmadan karşı taraftan ispat beklemekten kaynaklanmaktadır. Burayı biraz açalım:

Kimi zaman tartışmalarda taraflar, argümanlarını destekleyecek kanıtlara sahip olmazlar. Bu sebeple, argümanlarının geçerli olduğunu ispatlamak için, karşı taraftan argümanlarını çürütecek ispat beklerler. İşte bu, İspat Yükü mantık hatasıdır.

Tartışmada, taraflardan kendi argümanlarını ispatlamaları beklenir. Eğer ispatlayamıyorlarsa, karşı taraftan argümanlarının geçersiz olduğunu gösterecek ispat beklemek ve karşı taraf bu ispatı bulamadığında, argümanın geçerli olduğunu iddia etmek, mantık hatasıdır. Çünkü İspat Yükü, her zaman iddia sahibine aittir.

Karşı taraf, sizin iddianızı desteklemeyen ispatlar sunmak yükümlülüğünde değildir. Ve bu yükümlülükte olmadığı için, bu ispatları ileri sür(e)mediği zaman, sizin argümanınız ispatlanmış sayılmaz. Bu, tartışmalarda çoğu zaman gözden kaçan ve inatla tartışmaların anlamsız bir şekilde sürmesine sebep olan kritik bir mantık hatasıdır.

İspat Yükü mantık hatasının temel formu şu şekildedir:

  1. X İddiası, A Kişisi tarafından ileri sürüldü.
  2. A Kişisi, X İddiası ile ilgili hiçbir kanıt üretemedi.
  3. A Kişisi, X iddiasının tersini ispatlama yükünü B Kişisi’ne yükledi.
  4. B Kişisi, X İddiası’nın yanlış olduğunu ispatlamaya çalışır.

Ancak genellikle bu mantık hatası bir “şey”in varlığının iddiası üzerine olan tartışmalarda karşımıza çıkar ve çoğu zaman da fark edilmemesi, tartışmaların gereksiz uzamasına sebep olur. Örneğin Tanrı, Kocaayak, Tuz Gölü Canavarı, Loch Ness Canavarı, Çupakabra, psişik güçler, astral seyahat, UFOlar, astroloji, vb. bu mantık hatasının çok sık görüldüğü tartışma başlıklarıdır ve mantık hatası görülürse, aslında ortada tartışılacak hiçbir konu olmadığı fark edilebilir ve enerji/zaman tasarrufunda bulunulabilir.

Kısa bir bölümüne sitemizde yer vermenin uygun olacağını düşündüğümüz, Evrim Ağacı‘na ait bu makalenin tümünü buradan okuyabilirsiniz.