Dünya göklerinin en parlak 15’inci yıldızı olan Antares, Akrep Takımyıldızı yönünde, özellikle yaz aylarında sarımsı parlak ışıltısıyla kolayca farkedilip diğer yıldızlardan ayırd edilebilir.

İsminin kökeni Antik Yunan’dan gelir. Gökyüzünde sarımsı ışıltısı nedeniyle Mars’a benzetildiği için “Anti Ares” olarak adlandırılmıştır. Yunanca Ares (Roma isimlendirmesi Mars), dönemin savaş tanrısıdır.

Bizden yaklaşık 550-600 ışık yılı uzakta yer alan Antares, gökyüzünde gördüğünüz çoğu parlak yıldız gibi, dev bir yıldızdır. Biliyorsunuz, yıldızlararası mesafenin büyüklüğü nedeniyle, eğer çok yakınımızda yer almıyorlarsa normal büyüklükte olan yıldızların ışıkları bize çok soluk ulaşır ve çıplak gözle görebilmek mümkün değildir.

Antares
Antares yıldızının teleskopla alınmış bir fotoğrafı (Telif: Fred Espenak)

O nedenle, aslında geceleri gökyüzüne baktığımızda, tüm yıldızlar içinde çok küçük bir yüzdeyi oluşturan parlak dev yıldızları görüyoruz. “Akrebin Kalbi” olarak da nitelenen bu yıldız da çıplak gözle görülebilen ve ömrünün sonlarına yaklaşan dev bir “çift yıldız“dır.

Sistem ve Yapısı

Dev bir yıldızdır demiştik. Gökbilimcilerin Antares A olarak adlandırdığı, boyutları oldukça büyük olan sistemin ana yıldızı, Güneş’in yaklaşık 700 katı büyüklükte, yani yaklaşık 980 milyon kilometrelik bir çapa sahiptir. Toplam kütlesi de, Güneş’in yaklaşık 12 – 15 katı kadardır. Bu arada, kütle kavramını aynı şey olmasa da ağırlık olarak düşünebilirsiniz. Yani, bu yıldız Güneş’den 700 kat büyük ve 15 kat daha ağır.

Ömrünün son demlerine girip artık bir kırmızı dev aşamasına gelmiş olan Antares, 3.500 santigrat derece civarındaki yüzey ısısı ve olağanüstü büyüklükteki çapı nedeniyle, bizim yıldızımız Güneş’ten 60-65 bin kat daha fazla parlaktır ve daha fazla enerji yayar.

Antares
Antares A ve B yıldızlarının görünümü. Bu iki yıldız, küçük bir teleskopla birbirinden ayırd edilemese de, 10 cm ve üzeri çapa sahip amatör teleskoplarla gözlemlenebilir. Bu fotoğraf, amatör astrofotoğrafçı Edison Urdaneta tarafından 114 mm’lik bir teleskop kullanılarak çekilmiştir.

Sistemin ikinci üyesi olan Antares B ise, Güneş’in yaklaşık 7 katı kütleye sahip B tayf sınıfı dev bir anakol yıldızıdır. İlk kez İskoç astronom James William Grant tarafından 1844 yılında keşfedilen bu yıldız, ömrünün hala sağlıklı günlerindedir ve Güneş’in yaklaşık 5 katı çapı ve 19 bin santigrat dereceyi bulan yüzey sıcaklığı ile 2 bin katından fazla ışıma gücüne sahiptir.

Her iki yıldız, birbirlerinin ortak kütle çekim merkezi etrafında dolanırlar. Ancak, Antares A yıldızının değişken yapısı nedeniyle yörünge periyotlarını tam olarak ölçmek mümkün olmuyor. Ömrünün son aşamalarında olan Antares A, bir değişen yıldız olduğu için, şişip büzülmeleri nedeniyle hem parlaklığı, hem de çapı, dolayısıyla sistemdeki kütle çekim dengesi de değişiyor. Bu durum da, iki yıldızın birbirleri etrafındaki dolanım süresinin 1.600 ila 2500 yıl arasında bir değerle hesaplanabilmesine neden oluyor.

Olası Gelecek

Yıldız sisteminin yaklaşık 11 milyon yaşında ve büyük kütleli ana yıldız Antares A‘nın artık bir kırmızı dev olduğu düşünüldüğünde, önümüzdeki 1 milyon yıl içinde Dünya göklerinde bir süpernova patlamasına şahit olacağımız aşikar. Patlama gerçekleştiğinde, yıldızın gökbilim ölçeklerine göre bize çok yakın olması nedeniyle yaklaşık 1 ay süresince bir göksel şölen yaşanacak.

Antares
Antares yıldızının astrofotoğrafçı Mustafa Aydın tarafından çekilmiş bir fotoğrafı.

Yıldız o kadar parlak olacak ki, geceleri yeryüzünü Ay kadar olmasa da aydınlatacak ve gündüzleri de görülebilecek. Sonra ise, yavaşça sönüp gözden kaybolacak. Antares A’nın, süpernova öncesi kalan kütlesine göre, bir nötron yıldızı veya kara delik haline dönüşeceği düşünülüyor.

Antares B ise bahsettiğimiz gibi ömrünün hala sağlıklı dönemlerinde ve eşi Antares A öldükten sonra da parlak ışıltısıyla hayatına devam edecek. Ancak, o anki Güneş’in 2 bin katı civarındaki ışıltısı, kendisini yeryüzünden çıplak gözle görmemize yeterli gelmeyecek. Buna rağmen, dev bir yıldız olduğu için, ömrü Antares A kadar olmasa da kısa. O da yaklaşık 10 milyon yıl içinde yakıtı olan hidrojeni tüketip yavaşça kırmızı dev aşamasına girmeye başlayacak ve yeniden yeryüzünden çıplak gözle parlak bir yıldız olarak görünecek.

Nihayetinde Antares B de ölüm aşamasına gelecek ancak, dev bir yıldız olmasına rağmen kütlesi bir süpernova patlaması oluşturmaya yeterli gelmeyeceği için yavaşça dağılarak bir gezegenimsi bulutsuya dönüşüp, bir beyaz cüce olarak hayata veda edecek.

Böylece, 4.5 milyar yıllık Dünya tarihinin sadece 15-20 milyon yılında gökyüzünü süsleyen bu yıldız sistemi, bir daha görünmemek üzere gözden kaybolacak…

Hazırlayan: Zafer Emecan

https://www.universeguide.com/star/antares
https://www.space.com/21905-antares.html
https://www.britannica.com/place/Antares-star
http://www.constellation-guide.com/antares/