Deneb, gökyüzünde çıplak gözle görebildiğimiz parlak yıldızlar arasında, bize en uzak olanlardan biridir.

Uzaklığı konusunda kesin bir bilgi veremememize rağmen, bizden 1.000 ila 2.000 ışık yılı uzaklıkta yer aldığını söyleyebiliriz. Buna göre, yıldızı bizden 1.500 ışık yılı uzaklıkta kabul etmemiz mümkün.

Yıldızı yaz aylarında gözlemlemek çok kolaydır, büyük şehirlerde bile rahatlıkla “yaz üçgeni“nin bir üyesi olarak görülebilir.

Dev bir yıldız olan Deneb, Güneş’in yaklaşık 20 katı kütleye sahiptir ve çapı da Güneş’in 200 katı kadardır. Bu da, yıldızı Güneş’in yerine koymuş olsaydık, Merkür, Venüs, Dünya, hatta neredeyse Mars’ı bile içine alabilecek kadar geniş bir alan kaplayacağı anlamına gelir.

Yaz Üçgeninde Altair
Yaz Üçgeni’nde Deneb

 

Yüzey sıcaklığı 8.400 santigrat derece civarında olan yıldızın, aydınlatma gücü büyük yarıçapı ve bu yüksek yüzey ısısı nedeniyle Güneş’ten yaklaşık 200 bin kat daha fazladır. O kadar uzakta olmasına rağmen gökyüzünde çıplak gözle görülebilmesine şaşmamak gerekiyor. Bu arada, Deneb’in Dünya göklerinde görülen 19. en parlak yıldız olduğunu not düşelim.

Yapısı

Mavi Beyaz ışıltısıyla Deneb, A tayf türünde parıldayan bir yıldızdır. Ancak, Güneş’in 20 katı olan kütlesine bakarsak, kendisinin O-B sınıfı bir dev yıldız olması gerektiğini farkediyoruz. Bununla beraber, Deneb artık yaşlanmaya başladığı için biraz şişmiş, yüzey ısısı şişme nedeniyle düşmüş ve yaydığı ışık da kendisinden daha düşük kütleli olan ve beyaz ışıltılarıyla bilinen A tayf tipindeki yıldızlarla benzerlik göstermeye başlamıştır.

Gökbilimcilere göre, aslında birkaç milyon yıl önce Deneb, 20 değil de 23 Güneş kütlesine sahip bir yıldızdı. Ömür sürecinde her dev yıldız gibi çok büyük enerji ürettiğinden, bu ürettiği enerji büyük patlamalarla ve ışıma gücüyle yıldızın dış kısımlarından yaklaşık 3 Güneş kütlesinde maddeyi uzay boşluğuna savurdu.

Geleceği

Az önce Deneb’in şiştiğini ve yüzey sıcaklığının azaldığını belirtmiştik. Bu da, yıldızın sağlıklı dönemlerinin (anakol evresi) son zamanlarını yaşadığı anlamına geliyor. Önümüzdeki milyon yıllar içinde Deneb şişmeye devam edecek. Bu sırada yüzey sıcaklığı daha da düşecek ve yıldızın yaydığı beyaz ışıltı, yavaşça önce sarıya, daha sonra kırmızıya doğru evrilecek.

Deneb'in şu anki boyutunun Güneş ile kıyaslanması.
Deneb’in şu anki boyutunun Güneş ile kıyaslanması.

 

Şişme nedeniyle yüzey ısısı düşecek olmasına rağmen, yıldızın çekirdeğindeki enerji üretimi artmaya devam edeceği için, yıldız bugün olduğundan çok daha büyük bir ışıltıyla parlamaya başlayacak. Öyle ki, yaydığı ışınım Güneş’in birkaç milyon katına kadar yükselecek.

Sonuçta, her dev yıldız gibi bu yıldızın da kaderi bir süpernova patlaması ile yok olmak. Birkaç milyon yıl içinde gerçekleşecek olan patlama sonrasında geriye ne kalacağını ise bilmiyoruz. Patlamadan hemen önceki kütlesine göre, bir nötron yıldızı veya karadelik bırakarak, tarih sahnesinden çekilebilir. Bu konuda detaylı bilgi almak için süpernova olacak yıldızları anlattığımız şu yazımıza göz atabilirsiniz.

Olası Yaşam

Deneb gibi çok kısa ömürlü dev yıldızların çevresinde gezegen oluşumu çok güçtür. Çünkü bu tür yıldızların çok büyük ışınım güçleri, yıldızın doğumu sırasında çevresinde bulunan ve gezegenlerin oluşumu için gerekli olan gaz ve toz diskini çok hızlı biçimde dağıtır. Bu nedenle, böylesi yıldızların çevresinde gezegen oluşumu çok nadir görülür. Zaten, eğer bir gezegen var olmuş olsaydı bile, yıldız sadece birkaç milyon yıllık olduğu için gezegenleri de henüz oluşum aşamasındaki ateş toplarından ibaret olacaktı.

Ek olarak, yıldızın aşırı ışınım gücü, çevresine büyük miktarda yıldız rüzgarı ve radyasyon yaydığı için, yörüngeleri üzerindeki olası gezegenlerin atmosferlerini silip süpürürler. Dolayısıyla, Deneb çevresinde ilkel veya gelişkin herhangi bir yaşamın var olduğu düşünülmüyor.

Zafer Emecan