Yıldız İsimleri Hangi Dilden Geliyor? İngilizce mi, Arapça mı?

Yıldız isimleri nereden geliyor? Gece göğüne baktığınızda çıplak gözle görebildiğiniz parlak yıldızlara verilen isimlerinin birçoğu, köken olarak Arapça’dan gelmektedir.

İslam’ın bilimde altın çağı olarak adlandırılan 700-1100 yılları arasında, kaybolmaya yüz tutmuş Antik Yunan kaynaklarını, müslüman devletlerin bilim insanları yeniden gün yüzüne çıkarıp kendi dillerine çevirmişlerdi. Sonrasında bu kaynakların üzerine kendi çalışmalarını da ekleyerek genişlettiler ve yeni eserler ortaya koydular.

Avrupalı Orta Çağ astronomları, Arap öncüllerinin Antik Yunan çevirilerinden ve üzerine ekledikleri çalışmalarından bolca faydalanmış ve bu sırada Arapça yıldız isimleri aynen alıp kullanılmıştır. 1100’lü yılların sonunda İslam toplumu kendi iç dinamikleri, eğitim sistemlerindeki hatalar sonucu taassubun yaygınlaşmaya başlaması ve aralarındaki iç çekişmeler nedeniyle bilimsel üretimden uzaklaşmış, bilimsel alanda hızla geriye doğru giderek bu alandaki öncüllüğünü batı toplumlarına kaptırmıştır.

Şimdi dilerseniz, günümüzde de uluslararası astronomide yaygın biçimde kullanılan çok sayıda Arapça kökenli yıldız isminden, hepsi olmasa da birkaç tanesini örnekleyelim.

Aşağıda öncelikle İngilizcesi (veya yaygın olarak bilinen adı), sonrasında Arapçası, en sonda ise Türkçe anlamı verilmektedir:

• Achernar – Akhir an Nahr (آخر النهر) Nehir Ağzı
• Aldebaran – Ad-Dabaran (الدبران) – Takipçi
• Algol – Ra’s Al-Ghul (رأس الغول) – Canavar Kafası (Şeytan Yıldızı)
• Alkor – Al Kaffar (الخوّار) – Solgun, Unutulmuş, Baygın
• Alnilam – An-Nizam (النظام) – İnci Şeridi
• Altair – An-nasr At-tair (النسر الطائر) – Uçan Kartal
• Betelgeuse – Yad el-Cauza (يد الجوزاء) – Cauza’nın Eli
• Deneb – Daneb ad-Dajaja (ذنب الدجاجة) – Tavuk Kuyruğu
• Denebola – Daneb ül Asad (ذنب الاسد) – Aslanın Kuyruğu
• Fomalhaut – Fam al-Hut (فُمْ اَلْحَوْتْ) – Güneyli Balığın Ağzı
• Hadar – Hadar (حضار) – Yerleşim, Köy, İskan
• Menkar – Al-Minkhar (منخر) – Burun Deliği
• Mizar – Mizar (مئزر) – Kemer (Kuşak)
• Rigel – Riğl el-Gabbar (رجل الجبار) – Devin Ayağı
• Vega – Vakî (الواقع)– Düşen

Not: Katkılarından dolayı Evrim Ağacı’ndan ÇMB’ye teşekkür ederiz.

En üstteki fotoğrafta, NGC 6362 küresel yıldız kümesinde yer alan yıldızların Hubble Uzay Teleskobu ile alınmış bir görüntüsünü görüyorsunuz.

Zafer Emecan