Üstteki fotoğraf, astrofotoğrafçı Burak Yeşilmen tarafından çekildi. Görüntüde gaz devi olan Jüpiter’in dört bilindik uydusundan Io ve Europa bulunuyor. Konuyu ele almamıza sebep olan ise Europa ve Jüpiter üzerine düşen gölgesi.

Jüpiter’den bakıldığında eğer uydularından herhangi bir tanesi Güneş’in önünden geçerse o noktada Güneş tutulması gerçekleşir. Eğer tutulmaya neden olan uydunun gökyüzündeki görünür boyutu, Güneş’in görünür boyutundan küçükse bu durum transit (geçiş); aksine Güneş’in görünür boyutundan büyük ise örtme olarak adlandırılmaktadır. Güneş’i tamamen örtmek için gerekli şartları Galileo Uyduları (*) sağlamaktadır. Diğer uyduların ise Güneş’i örtmek için ya çapları çok küçük, yada Jüpiter’den çok uzaktadırlar.

Peki bu fotoğrafı görmemiş olsaydık, Jüpiter’de bir Güneş tutulması olacağını anlayabilir miydik? Jüpiter’in bu bilindik dört uydusu azımsanmayacak kadar büyüktür. Hatta fotoğraftaki Jüpiter üzerinde tutulmaya sebep olan Europa uydusu yaklaşık olarak Ay boyutlarındadır. Peki yukarıdaki bilgiye dayanarak Jüpiter’den bir tutulma olup olmadığını bulabilir miyiz?

Basit geometri hesabıyla Jüpiter’den Güneş’in ve uydularının görünür (açısal) büyüklüğünü bulabiliriz. Jüpiter’den Güneş’in açısal boyutu, Dünya’dan görüldüğünden yaklaşık 5 kat daha küçük, yani yaklaşık 6 yaydakikası kadardır. Io 35.6, Ganymede 18.1, Europa 17.85 ve Callisto 9.3 yaydakikası boyuta sahiptir. Buradan da görüyoruz ki bu dört uydu Güneş’i tam olarak örtebilmek için yeterli büyüklüğe sahiplerdir (Açısal boyutun ne demek olduğu hakkında daha detaylı bilgi için şu yazımıza bakabilirsiniz).

Yani Jüpiter yüzeyinden gökyüzüne bakabilseydik, 4 farklı uydu tarafından gerçekleştirilen tutulmaları gözlemleyebilirdik. Lakin bu durum Jüpiter’in üzerinde durabileceğimiz bir katı yüzeyi olmamasından ötürü imkansızdır.

Hazırlayan: Kutay Arınç Çokluk
Düzenleme: Ögetay Kayalı