Evrende gökadalar (galaksiler) birbirine kütleçekim yoluyla bağlı gruplar ve kümeler halinde yer alırlar. Örneğin Samanyolu, “yerel grup” adını verdiğimiz bir gökada topluluğunun üyesidir. Yerel grup da, Başak Süper Kümesi dediğimiz dev bir gökada topluluğunun üyesidir.

Dünya’dan bakıldığında güney yarım küreden gözlemlenebilen Ocak (Fornax) Gökada Kümesi, tıpkı bizim yerel grubumuz gibi Başak Süper Kümesi içinde yer alan gökada kümelerinden biri ve bize yaklaşık 60 milyon ışık yılı uzakta bulunuyor. Ocak takımyıldızı yönünde yer aldığı için bu şekilde isimlendirilen küme üzerinde yapılan dikkatli sayımlar sonucu, kümeyi irili ufaklı en az 58 galaksinin oluşturduğunu biliyoruz.

Bu gökada kümesi, anladığımız kadarıyla NGC 1399 ve NGC 1316 galaksileri çevresinde yoğunlaşmış olan iki büyük yerel grubun bir araya gelmesi ile oluşmuş durumda. Bu her iki grup da, genel yapı itibarıyla Samanyolu‘nun içinde bulunduğu yerel gruptan daha büyük yapılar. Ancak, Fornax kümesi genel anlamda küçük bir galaksi kümesi olarak değerlendirilebilir.

Fornax (Ocak) Galaksi Kümesi'nde yer alan belli başlı gökadalar (Telif: Michigan Curtis Schmidt Telescope at CTIO: digital color composite/mosaic in B, V and I bands. Image Courtesy: M. Drinkwater)
Fornax (Ocak) Galaksi Kümesi’nde yer alan belli başlı gökadalar (Telif: Michigan Curtis Schmidt Telescope at CTIO: digital color composite/mosaic in B, V and I bands. Image Courtesy: M. Drinkwater)

 

Çok zengin yıldız oluşum bölgelerine sahip, çok sayıda aktif galaksi barındıran bu küme, amatör astronomlar tarafından da küçük ve orta ölçekli teleskoplar yardımıyla kolaylıkla gözlemlenebiliyor. Özellikle NGC 1399 ve NGC 1316 galaksileri hem gözlem, hem de fotoğraflama açısından kolay ve gözde hedefler arasında yer alıyor.

Eğer Fornax Kümesi içinde yer alan galaksilerden birindeki gezegende yaşayan zeki bir varlık olsaydınız ve amatör astronomiye merak salsaydınız, gece gökyüzünde Samanyolu ve Andromeda galaksileri birbirine çok yakın ancak çok güzel fotoğraflar elde edebileceğiniz galaksiler olarak objektifinize takılabilecekti. Ne de olsa, galaktik ölçeklerde dev bir kasaba sayılabilecek olan, Başak Süper Kümesi’nin sakinleriyiz.

En üstteki fotoğraf, VLT teleskobu tarafından alınmıştır. Fotoğrafın sol ortaya yakın kısmında NGC 1399 dev eliptik gökadasını, sağ alt köşesinde ise NGC 1365 spiral galaksisini görebilirsiniz. 

Zafer Emecan

Kaynaklar:
http://aasnova.org/2016/04/22/a-deep-look-at-the-fornax-cluster/
http://apod.nasa.gov/apod/ap130111.html
http://heritage.stsci.edu/2005/09/supplemental.html