Cüce gezegen Plüton’un buzlu yüzeyinin altında olduğu düşünülen gizli okyanuslar, şaşırtıcı bir şekilde tüm evrende bolca bulunuyor olabilir.

Yeni yapılan bir araştırmaya göre, büyük olasılıkla gazla dolu yalıtıcı bir katman, Plüton’un sıvı su okyanusunu donmaya karşı önemli ölçüde koruyor. Çok soğuk gezegenlerin yüzeylerinin altında da aynı durum söz konusu olabilir. Yani evrende daha önce tahmin ettiğimizden daha fazla okyanus olabilir ve bu da dünya dışı yaşamın varlığını daha olası hale getiriyor.

Plüton’un “Kalbi” Gizli Bir Okyanusun İpucunu Veriyor

Plüton’da bulunan yüzey altı okyanusunun keşfi, cüce gezegenin ünlü “kalbi”nin sol tarafını oluşturan ve 1.000 km genişliğindeki azot buzundan oluşmuş düz ve geniş açıklık Sputnik Planitia tarafından da desteklenmektedir.

Plüton’un parlak “kalbi” ekvatorun yakınında yer almaktadır ve sol yarısı Sputnik Platania adı verilen büyük bir havzadır. Görseller, NASA/John Hopkins University Applied Physics Laboratory ve Southwest Research Institute tarafından alınan görseller ile hazırlanmıştır.

 

NASA’nın Yeni Ufuklar (New Horizons) uzay aracı ile yapılan gözlemler; Sputnik Planitia ile Plüton’un gelgit eksenin aynı hizada olduğunu gösterdi. Bu, Plüton’un en büyük uydusu olan Charon’un kütleçekim kuvvetinin en güçlü olduğu çizgi. Bilim insanları, Plüton’un bu yöne Sputnik Planitia bölgesindeki yüzeye yakın ve yoğunlaşmış fazladan bir kütle yüzünden girdiğini düşünüyor.

Önceden yapılan araştırmalara göre bu fazladan kütle, muhtemelen bu bölgede parçalanarak Sputnik Planitia’yı oluşturan kuyruklu yıldız çarpmasından sonra yer altı derinliklerinden gelip gizli okyanusu oluşturan suyun yanı sıra alandaki azot buzundan da kaynaklanıyor.

Peki, güneş sisteminin 4.6 milyar yıllık tarihinde nasıl oldu da Plüton’daki bu yer altı okyanusu donmadan kalabildi? Neticede bu cüce gezegen herhangi bir gaz devinin çevresinde dolanmıyor. Başka bir deyişle Plüton’un iç yapısı, yüzey altı okyanuslara sahip olan Europa ve Enceladus’da olduğu üzere Jüpiter ve Satürn benzeri bir gaz devi tarafından gelgit kuvvetleri ile sıvılaştırıp ısıtılmamıştır.

Yeni bir çalışma ise bu soru için muhtemel bir olasılığı öne sürüyor. Kamata ve meslektaşları; Plüton’un buz kabuğu altında, moleküler su “kafeslerinin” içerisinde kapana kısılan gazlardan oluşan, buz benzeri katı maddeler anlamına gelen “gaz hidratlarından” oluşan yalıtıcı bir katmanın yer aldığını ve donmanın gerçekleşmemesine bunun sebep olduğu varsayımında bulundular. Daha sonra da bu fikri test etmek için bilgisayar simülasyonlarını kullandılar.

Plüton’un tahmini iç yapısı. Klatrat hidrat (kafes bileşikleri – birbirine hidrojen bağları kurarak “kafes” yapı oluşturmuş su molekülleri içine hapsolmuş küçük apolar (kutupsuz) moleküller) katmanları, yüzey altı okyanuslar ile buz kabuğu arasında okyanusu donmaktan koruyan termal bir yalıtıcı olarak görev yaparlar. (Görsel: Kamata S. ve diğerleri., Pluto’s ocean is capped and insulated by gas hidrates. Nature Geosciences, May 20, 2019)

 

Gaz hidratları olmadan gerçekleştirilen simülasyonlarda Plüton’un okyanusu yüz milyonlarca yıl öncesinde kaskatı bir şekilde donuyordu. Ancak yalıtıcı katman ile birlikte okyanus günümüze kadar varlığını devam ettiriyordu. Araştırmacıların söylediğine göre bu gaz hidratları, aynı zamanda bu zamana kadar yüzeyde gözlenen buz-kabuk kalınlığı farklılıklarını sağlamak için Plüton’un yüzeyinin yeterince soğuk kalmasına yardım eden bir yalıtıcı olarak da görev yapıyor.

Eğer gerçekten böyle bir katman varsa, bu su kafeslerinin içindeki gazın ne olabileceği ise belirsiz. Fakat ekip, metanın bu gaz için iyi bir aday olduğunu düşünüyor çünkü Plüton’un incecik atmosferi maddeden oldukça yoksun.

Çeviri: Burcu Ergül
Editör: Kemal Cihat Toprakçı

Kaynak:
https://www.space.com/pluto-buried-ocean-may-be-common.html