Girdap (Whirlpool) Galaksisi olarak da adlandırılan M51 (Messier 51 veya NGC 5194 olarak da bilinir), Av Köpekleri (Canes Venatici) takım yıldızında ve bizden yaklaşık 23 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan çubuksuz sarmal bir gökadadır.
M51 ve ona eşlik eden NGC 5195 galaksisi amatör gözlemciler tarafından kolayca gözlemlenebilir ve hatta iki galaksi de dürbünle görülebilir. Girdap Gökadası, özellikle sarmal kollar ve etkileşen gökada yapılarının daha iyi anlaşılabilmesi için çalışan profesyonel gökbilimciler için oldukça popülerdir.
Keşfinden uzun yıllar sonra Girdap Galaksisi olarak bilinecek olan bu galaksi, 13 Ekim 1773 tarihinde kuyruklu yıldız avcılarının kafasını karıştıran cisimleri gözlemleyen Charles Messier tarafından keşfedilip Messier Kataloğuna M51 olarak kaydedildi. Birleşme aşamasında olduğu eşlikçi galaksisi olan NGC 5195 ise, etkileşime girip girmediği veya uzaktan geçen başka bir galaksi olup olmadığı bilinmemesine rağmen 1781 yılında Pierre Méchain tarafından keşfedildi. 1845 yılında ise üçüncü Rosse Lordu olan William Parsons da İrlanda’da bulunan Birr Kalesi’nde inşa ettiği 1.8 metrelik yansıtıcı teleskopunu kullanarak M51’in sarmal yapısını ortaya çıkardı.
Girdap Galaksisi’nin yaklaşık 76.000 ışık yılı çapında olduğu tahmin ediliyor. Bu boyutuyla, galaksi bir uçtan diğer ucuna kadar Samanyolu‘nun yaklaşık %43’ü kadardır. Kütlesinin ise 160 milyar Güneş kütlesi veya Samanyolu’nun kütlesinin yaklaşık %10.3’ü kadar olduğu düşünülüyor. Bir zamanlar toz halkasıyla çevrili olduğu düşünülen ancak şimdi bunun yerine kısmen tozla kapatıldığına inanılan bir kara delik, galaksinin kalbinde bulunmaktadır. Ayrıca aktif galaktik çekirdekten bir iyonlaşma konisi yayılmaktadır.
Girdap Galaksisi, M63 (Ayçiçeği Galaksisi), NGC 5023 ve NGC 5229 galaksilerini de kapsayan M51 Grubunun en parlak galaksisidir. Çoğu grup tanımlama yönteminin ve katalogların bu üç grubu ayrı oluşum olarak tanımlamasına rağmen, bu küçük grup aslında M101 Grubu’nu ve NGC 5866 Grubu’nu kapsayan geniş, yayılmış bir grubun güney doğu ucundaki bir alt kümelenme olabilir.
Hazırlayan: Burcu Ergül Emecan
İleri okuma için:
https://www.messier-objects.com/messier-51-whirlpool-galaxy/