Dünya dışı yaşamları keşfetmek için önemli bir rol oynayan Jüpiter benzeri ötegezegenlerden (Jovian), gaz devlerinden bahsedeceğiz. Neden önemli olduğunu şuradaki makalemizden okuyabilirsiniz.

Yaşam arayışları için bizim için asıl önemli olan Jüpiter benzeri gaz devi ötegezegenler değil, bunların yörüngesindeki yakalanmış veya beraberinde oluşmuş Dünya, Mars, Venüs vb. katı yüzeye sahip karasal uydularıdır. Bizim için bu gezegenlerin uyduları (yaşam kuşağında olması durumunda) önemli olsa da, bu uyduların orada olmasını sağlayan gaz devi ötegezegenler de o kadar önemli ve değerlidir.

Diğer sistemler hakkında bilgi sahibi olmak, bize Dünya benzeri ötegezegenleri anlamamız yolunda büyük katkı sağlayacaktır. O nedenle bu gezegen türünü de, Dünya’nın tam benzeri gezegenleri anlamamızı sağlayacak olan Güneş Sistemi dışındaki gezegenler (ötezegenler) yazı dizimize ekleme ihtiyacı duyduk. Hemen size bazı önemli benzeri Jüpiter benzeri (jovian) ötegezegenlerimizden bahsedelim.

İlk olarak XO-5 b ötegezegeninden bahsedelim. 2008 yılında keşfedilen bu dev gezegen, yaklaşık 1,077 Jüpiter kütleli (Jüpiter’in kütlesi 1,899×10 üzeri 27 kg) ayrıca yarıçapı 1,03 Jüpiter yarı çaplıdır (Jüpiter’in yarıçapı 71,492 km).

XO-5 b-5487
Yıldızına çok yakın olan XO-5 b gezegeni (ve beraberindeki uyduları) oldukça yüksek, yüzlerce dereceyi bulan yüzey sıcaklığına sahip olmalı.

 

Gezegenin yarı küçük ekseni (yıldıza en yakın olduğu mesafe) yaklaşık 0,0487 AB, yani yaklaşık 7 milyon kilometredir. Bu gezegenimizin yıldızı G tayf türündendir ve Güneş’e oldukça benzerdir. G tayf türü yıldızların yaşanabilir kuşak aralığı, yaklaşık 0,725 AB’den başlar (1 AB = 150 milyon km). XO-5 b ise bu kuşağa göre yıldızına oldukça yakındır. Az önce de bahsettiğimiz gibi XO-5 b gezegeninin uyduları yaşanabilir kuşakta (yüzeyinde sıvı halde su barınabilecek bölgede) olamayacak. Bu yüzden buralarda gelişkin canlı araştırmaları çok büyük olasılıkla hüsranla sonuçlanacak.

Yaşanabilir kuşakta yer alan bir dev gaz gezegen olan HD 142 b gezegeninden bahsedelim:

1,25 Jüpiter kütleli olan olan bu gezegenin yarı çapına dair bir bilgimiz bulunmamakta. Fakat 1,02 AB yarı küçük ekseni, bize  var olabilecek karasal uydularının tam da Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığına eşit olabileceğini gösteriyor. Ayrıca HD 142 b’nin etrafında dolandığı yıldız olan HD 142, G1 tayf türünde, 1,1 Güneş kütleli, 0,86 güneş yarıçaplı ve yüzey sıcaklığının 6.180 Kelvin olması, buradaki herhangi bir uyduda canlılığı keşfedebileceğimiz konusunda bizi umutlandırıyor. Evet parametrelerin çok yakın olmaması (tabiri caizse milimlik) veya eksik parametrelerin olması buraları araştırmamıza engel olmuyor. Çünkü araştırdığımız aralıklar somutlaştırmakta güçlük çektiğimiz büyüklükte.

Peki bu aralıklar içinde olmayan dev gaz gezegenler var mı? Cevabımızı bir gezegeni tanıtarak verelim:

Ross 458 c gezegeninin gerçek bir fotoğrafı. Fotoğrafta gezegeni görüntüleyebilmek için yıldızın ışığı özel bir teknikle maskelenmiştir.
Ross 458 c gezegeninin gerçek bir fotoğrafı. Fotoğrafta gezegeni görüntüleyebilmek için yıldızın ışığı özel bir teknikle maskelenmiştir.

 

Ross 458 (AB) c, gezegeninin yarı küçük ekseni 1.168 AB. Yani, Neptün’ün Güneş’e uzaklığının yaklaşık 39 katı kendi yıldızına uzak olan bu gezegen; 11,3 Jüpiter kütleli ve 1,07 Jüpiter yarı çaplıdır. Yıdızı M tayf türünden bir kırmızı cüce olup, yaklaşık 0,6 Güneş kütlelidir. Yani, bu gezegen tam anlamıyla buz kesmiş durumda. Çevresinde var olabilecek karasal uyduları -250 santigrat derecenin daha altında bir sıcaklığa sahip.

Yeni yaşamlar aramak zorlu ve meşakkatli bir iş. Fakat bilimsel bilgi birikimimiz arttıkça, belki de var olan yeni yaşam formları keşfedebiliriz. Bu arada şundan da bahsetmek lazım; Dünya benzeri yaşam formları için yapılmış parametrik sınırlamalar dışında, farklı bir gezegende bu kriterler dışında kalan yaşam biçimleri keşfederiz kim bilir? Zamanla bilim bize bu düşüncelerin cevabını verecek.

Hazırlayan: Süleyman Yeşil
Düzenleyen ve Geliştiren:
Belkıs Dalkıranoğlu & Zafer Emecan

Yazıda kullanılan veriler ve görseller exoplanet.eu sayfasından alınmıştır.