Bir kara delik galaksinin merkezine nasıl ulaşır ve galaksi onun etrafında döner mi?

Bir kara delik galaksinin merkezine nasıl ulaşır ve galaksi onun etrafında döner mi?

Evrende, hepsi farklı şekillerde doğan üç tür kara delik vardır.

Ancak en büyük kara delikler bile galaksinin dönüşüne hakim olamaz.

Peki, bir kara delik galaksinin herhangi bir yerinde hayatına bir yıldız olarak başlıyorsa daha sonra nasıl galaksinin merkezine ulaşıyor? Yer çekimi o kadar güçlü müdür ki galaksideki tüm yıldızlar onun etrafında dönmeye başlıyor?

Tek bir yıldızın ölümüyle oluşan kara deliğe yıldız kütleli kara delik adı verilir.

Bu kara deliklerin kütleleri Güneş’in kütlesinin yaklaşık 2 ila 100 katı kadardır. Bir yıldız patlayıp yıldız kütleli bir kara delik oluşturduğunda, kendine küçük bir “tekme” atabilir ve uzayda uçmaya başlayabilir, ancak bu tekme rastgeledir ve onu içe, dışa veya 3 boyutlu olarak herhangi bir yöne gönderebilir. Yani bu kara delikler, onları yaratan yıldız orada olmadığı sürece galaksinin merkezine ulaşma eğiliminde değillerdir.

Galaksinin merkezinde bulunan kara deliğin türü ise farklıdır. Bu bir süper kütleli kara deliktir ve adından da anlaşılacağı üzere diğer kara deliklere göre çok daha ağırdır. Süper kütleli kara deliklerin kütleleri en az bir milyon güneş kütlesinden birkaç milyar güneş kütlesine kadar çıkabilir. Samanyolu’nun merkezindeki süper kütleli kara delik yaklaşık 4,3 milyon güneş kütlesine sahipken, eliptik galaksi M87’nin merkezindeki ise 6,5 milyar güneş kütlesine yakındır.

Süper kütleli kara delikler, yıldız kütleli kara deliklerle aynı şekilde doğmazlar ve tipik olarak bir araya getirilmiş çok sayıda küçük kara delikten oluşmuş gibi de görünmüyorlar.

Aslında süper kütleli kara deliklerin nasıl doğduğunu tam olarak bilmiyoruz, ancak yaklaşık olarak bir galaksinin kendisini bir araya getirdiği dönemde ortaya çıktıklarına inanıyor ve ikisinin zaman içinde birlikte evrimleştiğini biliyoruz. Ancak birbirlerini etkileyebilmelerine rağmen, bir süper kütleli kara delik  ile ev sahibi galaksisi arasındaki yerçekimsel etkileşimler çok küçüktür.

Bir süper kütleli kara deliğin bir galaksinin merkezinde yer alması, tüm yıldızların onun etrafında döndüğü anlamına gelmez.

Süper ağır kütlesine rağmen bir süper kütleli kara delik, bir bütün olarak galaksinin kütlesinin yalnızca milyonda biri kadarını oluşturabilir.

Bu o kadar küçük bir oran ki, yerçekimi açısından bakıldığında galaksideki yıldızlar süper kütleli kara deliğin orada olduğunu bile zar zor biliyorlar. Ayrıca kara delikten uzaklaşıldıkça yerçekiminin gücü inanılmaz derecede hızlı bir şekilde azalır. Yani yalnızca kara deliğin yörüngesine yakın olan yıldızlar onun çevresinde döner. Galakside bulunan yıldızların büyük çoğunluğu ise bir bütün olarak galaksinin kütle merkezinin etrafında döner.

Bu kütle merkezi de adı üstünde merkezdedir ancak kendisi süper kütleli bir kara delik değildir.

Kaynak: https://www.astronomy.com/science/how-does-a-black-hole-get-to-the-center-of-a-galaxy/

Hazırlayan: Burcu Emecan