OSIRIS-REx ekibi, Bennu asteroitinden toplanan örnekleri kütle kaybını en aza indirmek amacıyla olabildiğince hızlı bir şekilde depolamak için çalışacak.

 

Bennu’dan materyal toplama görevi, ABD, Kanada ve Japonya uzay ajanslarının ortak bir projesi. 23 Ekim 2020’de görev ekibinin yaptığı açıklamaya göre OSIRIS-REx sondası, Bennu asteroitinin yüzeyinden o kadar çok toprak ve kaya topladı ki, aracın örnek toplama mekanizması uygun bir şekilde kapanmadı ve toplanan materyalin bir kısmı uzaya kaçabilir.

Sondanın işleyicileri, şu anda materyal kaybını en aza indirmek amacıyla toplanan toprak ve kayaları mümkün olan en kısa sürede sondanın dönüş kapsülüne yerleştirmeyi planlıyor. Ekip, bu önemli ve birkaç gün sürecek operasyona 27 Ekim’de başlamayı umut ediyor.

NASA’nın Washington’da bulunan ana merkezinde bilim müdürü olarak görev yapan Thomas Zurbuchen açıklamasında Bennu’nun onları şaşırtmaya devam ettiğini ve aynı zamanda ters köşeye yatırdığını söyledi. “Örnekleri istiflemek için çok hızlı hareket etmek zorunda kalabilecek olmamıza rağmen bu durum kötü değil. Bu tarihi anın ötesinde on yıllarca bilime ilham verecek bol miktarda örneğe sahip olduğumuzu görmek bizi çok heyecanlandırıyor.”

Uzay aracının SamCam kamerası ile 22 Ekim 2020 tarihinde çekilen bu üç görüntü serisi, aracın örnek alma kolunun ucundaki bölmenin Bennu’un yüzeyinden toplanan kaya ve toprak ile dolu olduğunu bize gösteriyor. Ayrıca bu parçacıkların bir kısmının yavaşça bu bölmeden kaçtığını da gösteriyor. (Görsel Telif: NASA)

 

800 milyon dolarlık OSIRIS-REx aracı, 2016 yılının eylül ayında fırlatıldı ve 2018 yılının aralık ayında da Bennu’ya ulaştı. Görevin temel amacı, en az 60 gram saf Bennu materyalini Dünya’ya getirmekti. Bu hedefe ise dönüş kapsülünün Utah çölüne iniş yapmasıyla 24 Eylül 2023 tarihinde tam anlamı ile ulaşılacak.

Bütün göstergeler, OSIRIS-REx’in Touch-And-Go Örnek Alma Mekanizması (TAGSAM) ile 6 saniyelik Bennu “öpücüğü” manevrası sırasında yeterli miktardan daha fazla materyal topladığını gösteriyor. Mekanizmanın ucundaki bölme, Bennu’nun derinliklerine ulaştı ve hatta belki de yüzeyin 48 santimetre altına kadar gitti. Ve uzay aracı tarafından çekilen fotoğraflar da örnek alma başlığının materyale bastırılmış olduğunu bize gösteriyor, bu durum da sondanın en az yüzlerce gram Bennu materyali topladığı anlamına geliyor. Ancak bu fotoğraflar ayrıca TAGSAM’ın başlığından kaçan bir parçacık bulutunu da ortaya çıkardı. OSIRIS-REx toplanan örneğe bakmak için TAGSAM’ı hareket ettirdiği zaman bu parçacık kaçışı tetiklendi.

Görevin baş araştırmacısı Dante Lauretta ve meslektaşları, aslında 24 Ekim’de aracı birazcık döndürmeyi de içeren bir operasyon ile örnekleri tartmayı planlamışlardı. Ancak bu hareket şüphesiz ki daha fazla asteroit parçasının serbest kalmasına sebep olacağı için ekip üyeleri artık sadece örnekleri depolamayı planlıyorlar. Ayrıca aynı sebepten dolayı aracın Bennu’dan geri çekilmesini yavaşlatacak olan motor ateşlemesini de iptal ettiler. Lauretta, bu tartma işleminin atlanmasının büyük bir kayıp olmadığını söyledi. Cuma günü yapılan yeni bir konferansta ise önlerindeki yeni zorluğun TAGSAM’ın muhtemelen materyal dolu olması ve bu noktadaki en büyük önceliğin örneklerin güvenle depolanması ile daha fazla kaybın olmamasını sağlamak olduğunu açıkladı.

Lauretta, kaybedilen materyalin miktarının belirlenmesinin çok zor olduğunu belirtti. Ancak Lauretta, son gelen fotoğraflardan yola çıkarak 10 grama kadar örneğin kümeden uçuştuğunu ve depolama işlemi sırasında da “gramlardan onlarca grama kadar” örneğin kaybedilebileceğini tahmin ediyor. Bu esnada Bennu nispeten hareketsiz kaldığında kaçış oranı oldukça düşük görünüyor. Eğer bu sayılar doğruysa ve OSIRIS-REx dokunuşunda gerçekten de yüzlerce gram materyal topladıysa görev ileriye dönük olarak iyi durumda demektir. (Aşağıdaki videodan, aracın Bennu yüzeyinden örnek toplama anını izleyebilirsiniz.)

Fakat örnekler, hemen depolanamayacak. Ekibin ilk önce sızan asteroit parçacıklarını da hesaba katan bir depolama planını tamamlanması ve doğrulaması gerekiyor. Ayrıca görevin, NASA’nın uzaktaki uzay araçları ile iletişim kurmak için kullandığı ve tüm dünyaya yayılmış radyo antenlerinin oluşturduğu bir takım olan Derin Uzay Ağı‘nda uzun ve sürekli bir zaman aralığını güvence altına alması gerek. Örnekleri depolama, yeryüzü ile araç arasında gerçekleşecek olan karmaşık ve fazla vakit alacak bir süreç olacak.

OSIRIS-REx, örnek toplama manevrasını gerçekleştirdikten sonra Bennu’dan uzaklaşmaya başladı ve asteroite tekrar geri gitmeyecek. Önümüzdeki hafta örneklerin başarılı bir şekilde depolandığı varsayılırsa bir sonraki dönüm noktası, 2021 Mart ayının başlarında aracın Bennu’dan ayrılıp Dünya’ya geri dönüşüne başladığı zaman olacak. Lauretta’ya göre dönüş yolculuğu yani Eylül 2023’te dönüş kapsülünün miktarı bilinmeyen materyal ile birlikte Dünya’ya geldiği zamana kadar sorunsuz gerçekleşecek.

Elde edilen asteroit kayaları ve toprağı, daha sonra dünyanın dört bir yanındaki laboratuvarlara gönderilecek ve bilim insanları, Güneş Sistemi’nin ilk günleri ve Bennu gibi karbon bakımından zengin uzay kayalarının Dünya’da yaşamın başlamasına yardımcı olmasında oynadığı rol  hakkındaki ipuçları konusunda onları inceleyebilecekler.

OSIRIS-REx, NASA’nın ilk asteroit örnek toplama görevi olsa da aslında tam olarak ilk defa denenen bir görev değil. Japonya’nın Hayabusa sondası 2010 yılında Itokawa asteroitinden aldığı küçük taşlı tanecikleri Dünya’ya getirdi ve halefi olan Hayabusa 2 sondası da şu anda karbon açısından zengin Ryugu Earthward asteroitinden aldığı örnekleri yeryüzüne taşıyor. Ryugu materyalleri, önümüzdeki Aralık ayında Avustralya’ya inecek.

Çeviri: Burcu Ergül EMECAN

Kaynak: https://www.space.com/osiris-rex-asteroid-samples-overflowing