Samanyolu’nun Tüm Yıldızları Sarmal Kollarında Mı?

Zafer Emecan

11 Haziran 2019
2 min read

Aşağıdaki ilüstrasyonda, sarmal (spiral) bir yapıya galaksimiz Samanyolu’nun olası yapısı ve bilinen sarmal kollarının isimlerini görüyorsunuz.

Güneş’imizin ve dolayısıyla bizim yer aldığımız Avcı (Orion) kolu, Samanyolu’nun gördüğünüz ana kollarından biri olmayıp, Yay ve Kahraman kolları arasındaki küçük bir çıkıntıdan ibarettir.

Bu görseli incelediğinizde, yıldızların sarmal kollarda toplandığı algısına “haklı olarak” kapılabilirsiniz. Oysa, karanlık görülen sarmal kolların arasında da, en az kollarda olduğu kadar çok yıldız bulunur.

Not olarak belirtmemiz gerekiyor ki, galaksimiz Samanyolu’nu “dışarıdan” görebilmemiz mümkün değil. Böylesi sarmal bir yapıda olduğu, ışığın çeşitli dalga boyları üzerine yaptığımız uzun incelemeler ve uzaklardan gözlemleyebildiğimiz Samanyolu’na benzer galaksilerin yapısını araştırarak anlıyoruz.

1045089_299753000171186_1818876405_n — Güneşimizin yer aldığı Orion kolunun detaylı bir benzetimi ve yakınımızdaki yıldızların konumları.

Galaksilerin kollarının çok daha parlak görünmesinin nedeni; yeni yıldızlar oluşturan gaz ve tozun kütleçekimsel etkiler nedeniyle buralarda toplanmış olmasıdır. Yani aslında kolları oluşturan şey yıldızlar değil, galaksinin içerdiği gazdır.

Samanyolu gibi spiral/sarmal yapılı galaksiler, bol miktarda gaz (hidrojen – helyum) ve toz (hidrojen ve helyum harici tüm elementler ve partiküller) içerirler. Bu gaz ve toz, galaksinin yoğun biçimde yeni yıldızlar oluşturan aktif bir yapıya kavuşmasına neden olur.

Hubble2005-01-barred-spiral-galaxy-NGC1300 — NGC 1300 galaksisinin Hubble ile alınmış detaylı bir görüntüsü. Fotoğrafa baktığınızda, yıldızların galaksiyi çevreleyen iki büyük sarmal kolda yoğunlaştığını düşünebilirsiniz. Oysa, sarmal kolların arasındaki karanlık görülen bölgelerde de en az kollardaki kadar yıldız var.

Gazın yer aldığı kollardaki nebulalarda (bulutsularda) hem çok büyük kütleli ve kısa ömürlü dev yıldızlar oluşur, hem de bu dev yıldızların etkisiyle çevrelerindeki gaz aydınlanır. Bu da, sarmal kolların uzaktan dahi çok belirgin görünmesine neden olur. Kollar arasındaki yıldızlar ise, aydınlatacak bir gaz kütlesi olmadığı için (uzaklardan) göze çarpmazlar.

Sarmal kollardaki gaz kütleleri içinde oluşmuş olan yıldızlar, milyonlarca yıl içinde galaksinin içine, sarmal kolların arasına yayılır. Yani, aslında yıldızlar galaksimizi kollar şeklinde değil, bir disk biçiminde sarar.

Samanyolu hakkında çok daha detaylı bilgi için, bu yazımızı okumanızı öneririz.

Zafer Emecan