NGC 4889 gökadasının kalbinde devasa büyüklükte kütleye sahip bir kara delik gizleniyor. Astronomlar bu devin beslenmesinin durduğunu ve durağanlaştığını düşünüyor.

Uzaklardaki NGC 4889 gökadasının merkezinde şimdiye kadar keşfedilmiş en büyük kütleli kara deliklerden birinin gizlendiği ortaya çıktı. Bunu ortaya çıkaran ise Hubble Uzay Teleskobu’ndan fotoğraflar.

Yukarıdaki fotoğraftaki en parlak ve en büyük gökada olan NGC 4889, 300 milyon ışık yılı uzaklıkta Coma Kümesi’nde bulunuyor. Bu devasa eliptik galaksi, kütlesiyle rekor kıran bir süper kütleli kara deliğe ev sahipliği yapıyor. Bahsettiğimiz bu kara deliğin kütlesi 21 milyar Güneş kütlesine eşittir. Kütle çekimsel kavraması sebebiyle yüzeyinden ışığın bile kaçamadığı bu kara delik 130 milyar kilometre çapında bir olay ufkuna sahip. Karşılaştırma yapabilmeniz için şunu söyleyelim. Samanyolu Gökadası’nın merkezindeki süper kütleli kara deliğin kütlesinin dört milyon Güneş kütlesine eşit olduğu düşünülüyor. Bu kara deliğin olay ufkunun çapı ise Merkür’ün yörüngesinin yalnızca beşte biri kadar.

Ama NGC 4889’un ev sahipliği yaptığı kara deliğin çevresindeki yıldızları yuttuğu ve tozu silip süpürdüğü günler geride kaldı. Astronomlar bu devasa kara deliğin beslenmesinin durduğunu; NGC 4889’un kozmik mutfağında bir ziyafet çektikten sonra, dinlenmeye çekildiğini düşünüyorlar. Gökadanın çevresi şu an barış içinde. Kalan gazlardan yıldızlar oluşuyor ve merkezdeki kara delik tarafından rahatsız edilmeden turluyorlar.

NGC 4889
NGC 4889 gökadası çevresindeki bölgenin geniş açılı görünümü. Fotoğraf Telif:: NASA, ESA, Digitized Sky Survey 2

 

Bu süper kütleli kara delik aktifken, sıcak yığılma olarak adlandırılan bir işlem tarafından körükleniyordu. Gaz, toz ve diğer kalıntılar gibi galaktik malzemeler yavaş yavaş kara deliğin içine düşerken, biriktiler ve bir yığılma diski oluşturdular. Kara deliğin yörüngesinde dönen bu malzemeler kara deliğin muazzam kütle çekim kuvvetinin etkisiyle hızlandılar ve çok yüksek derecelere kadar ısındılar. Bu ısınmış malzemeler aynı zamanda devasa ve enerjik fışkırmaları da dışarı attı. Kara deliğin aktif olduğu bu dönemde astronomlar NGC 4889’u bir kuasar olarak sınıflandırıyorlardı. Bu kara deliğin etrafındaki disk dışarıya, Samanyolu Gökadası’nın yaydığı enerjiden bin kat daha fazla enerji yayıyordu.

Bu yığılma diski, kara deliğin iştahını etrafındaki galaktik materyal bitene kadar sürekli besledi. Gelecek göksel atıştırmalığını beklediği zamanki gibi sessizce uyuklayan süper kütleli kara delik şu an durağan. Buna rağmen, bu kara deliğin varlığı evrenin ilk zamanlarında ortaya çıkan hâlâ gizemli ve tarifi zor olan kuasarların nasıl ortaya çıktıkları ve nerede oldukları ile ilgili soruların gelecekte cevaplandırılmasını kolaylaştıracak.

Kara delikler, muazzam kütle çekimleri sebebiyle ışığın dâhi dışarı kaçmasını engeller. Bu sebepten dolayı kara deliklerin doğrudan gözlemlenmesi imkansızdır. Ancak kütleleri dolaylı yoldan belirlenebilir. Keck II Gözlemevi’ndeki aletleri ve Gemini Kuzey Teleskobu’nu kullanarak astronomlar NGC 4889’un merkezindeki yıldızların hızlarını ölçtüler. Etrafında turladıkları cisme bağlı olan bu hızlar bahsettiğimiz süper kütleli kara deliğin muazzam kütlesini ortaya çıkardı.

Çeviren: Ece Özen

http://earthsky.org/space/black-hole-is-sleeping-giant
Bu yazımız, sitemizde ilk olarak 3 Kasım 2018 tarihinde yayınlanmıştır.